Soạn văn: Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu

Lời giải

ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

Câu 1 (trang 94 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu là một truyện ngắn có tính chất kí sự nhưng thực tế là hư cấu, do tác giả tưởng tượng và sáng tạo từ sự việc trước khi sang Đông Dương nhậm chức, Va-ren có tuyên bố sẽ quan tâm tới Phan Bội Châu.

Câu 2 (trang 94 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

a) Trước khi sang Đông Dương, do sức ép của công luận ở Pháp và Đông Dương, Va-ren đã hứa sẽ chăm sóc vụ Phan Bội Châu.

b) Nhưng thực chất đó chỉ là một lời hứa dối trá nhằm trấn an công luận, trấn an nhân dân Việt Nam đang đấu tranh đòi thả Phan Bội Châu.

⇒ Tác giả đã sử dụng biện pháp châm biếm sâu cay để lật tẩy bộ mặt giả dối của Va-ren. Y đã hứa một cách “nửa chính thức”, tức là hứa ỡm ờ, hứa mà không nhất thiết phải thực hiện. Tiếp theo Người lại viết: “giả thử cứ cho rằng một vị Toàn quyền Đông Dương mà lại biết giữ lời hứa đi chăng nữa…”. Viết như thế, Người đã ngầm cho độc giả (nhân dân Việt Nam) nhận rõ bộ mặt thật của những tên quan thực dân. Trong quá trình cai trị, để có thể vơ vét được nhiều của cải, để bóc lột được công sức lao động của nhân dân Đông Dương một cách tàn tệ, thậm chí đi làm bia đỡ đạn cho chúng, chúng đã hứa rất nhiều nhưng không bao giờ giữ lời hứa, nhất là khi những lời hứa ấy lại không mang đến lợi ích cho chúng.

Câu 3 (trang 94 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

a) Trong đoạn văn có hai nhân vật: Va-ren và Phan Bội Châu, được xây dựng theo quan hệ tương phản, đối lập nhau: Va-ren là một viên toàn quyền, còn Phan Bội Châu là một người tù. Một bên là kẻ bất lương nhưng thống trị, bên kia là người cách mạng vĩ đại nhưng đã thất thế. Tác giả dành một số lượng từ ngữ lớn, hình thức ngôn ngữ trần thuật để khắc hoạ tính cách Va-ren. Còn với Phan Bội Châu, tác giả dùng sự im lặng làm phương thức đối lập. Đây là một cách viết vừa tả vừa gợi, rất thâm thuý, sinh động và lí thú.

b) Trong cuộc đối thoại (tưởng tượng) của tác giả, hầu như chỉ có Va-ren nói, còn Phan Bội Châu thì im lặng. Bởi vậy, ngôn ngữ của Va-ren thực chất là ngôn ngữ độc thoại, tự nói một mình. Qua lời nói, cử chỉ, Va-ren bộc lộ rõ tính cách nham hiểm, thâm độc. Y không ngừng ve vuốt, dụ dỗ, bịp bợm một cách trắng trợn nhằm thuyết phục Phan Bội Châu từ bỏ tư tưởng cách mạng, cộng tác với chúng (thực chất là đầu hàng). Thậm chí y còn đem cả thân thế (từng là một kẻ phản bội đồng đội, đồng chí trong Đảng Xã hội) ra để thuyết phục Phan Bội Châu hãy theo gương y để có được một cuộc sống sung sướng.

c) Ngược lại với sự ba hoa, khoác lác của Va-ren, từ đầu đến cuối Phan Bội Châu chỉ im lặng. Ông phớt lờ, coi như không có Va-ren trước mặt. Sự im lặng, dửng dưng của Phan Bội Châu thể hiện một thái độ khinh bỉ cực độ, đồng thời cũng cho thấy bản lĩnh kiên cường của nhà cách mạng trước kẻ thù, cho dù đó là Toàn quyền Đông Dương đi chăng nữa.

Câu 4 (trang 94 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

Ý nghĩa của câu chuyện sẽ giảm đi rất nhiều nếu không có những lời bình vừa hóm hỉnh vừa sắc sảo của tác giả. Từ đầu cuộc đối thoại, tác giả như đang ngồi ngay bên cạnh, chứng kiến Va-ren giở đủ mọi ngón nghề và cũng chứng kiến sự thất bại thảm hại của y trước người tù cách mạng. Sau đó tác giả đưa ra lời bình: “Nhưng cứ xét binh tình, thì đó chỉ là vì (Phan) Bội Châu không hiểu Va-ren cũng như Va-ren không hiểu (Phan) Bội Châu”. Thật hóm hỉnh và sâu sắc. Hai chữ “không hiểu” được tác giả giải thích một phần (không phải vì không hiểu tiếng nói của nhau vì đã có thông ngôn), còn lại để cho bạn đọc tự suy ngẫm. Như vậy, hai con người không hiểu được nhau chỉ có thể vì họ không thể và không bao giờ cùng tư tưởng, chí hướng, không bao giờ đi chung một con đường. Dù Va-ren có nói gì chăng nữa thì với Phan Bội Châu, y cũng chỉ là một kẻ xa lạ, một kẻ không đáng để Phan Bội Châu phải bận tâm.

Kết thúc cuộc đối thoại (mà thực chất là độc thoại), tác giả còn dẫn lời của một nhân vật tưởng tượng khác (anh lính dõng) để tạo cho câu chuyện cảm giác khách quan. Theo lời anh lính dõng, anh ta có thấy “đôi ngọn râu mép người tù nhếch lên một chút rồi lại hạ xuống ngay, và cái đó chỉ diễn ra có một lần thôi”. Với chi tiết này, trong con mắt của Phan Bội Châu, Va-ren cũng chỉ là một đứa trẻ.

Câu 5 (trang 95 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

– Tác giả còn đưa ra lời của một nhân chứng tưởng tượng khác mà theo lời của tác giả, “chẳng dám nêu tên”, quả quyết rằng Phan Bội Châu đã nhổ vào mặt Va-ren. Và Người lại còn chua thêm: “cái đó thì có thể”.

– Sự trần thuật xen lẫn các yếu tố bình luận rất phong phú, đa dạng của tác giả khiến cho câu chuyện hết sức hấp dẫn, góp phần làm nổi bật tình cảnh vừa lố bịch vừa hài hước của Va-ren, đồng thời cũng làm rõ thêm thái độ, tính cách, bản lĩnh của Phan Bội Châu.

Câu 6 (trang 95 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

– Tính cách Va-ren: Gian trá, lố bịch, đại diện cho thực dân Pháp phản động ở Đông Dương

– Tính cách Phan Bội Châu: kiên cường, bất khuất, xứng đáng là vị anh hùng xả thân vì nghĩa lớn, tiêu biểu cho khí phách dân tộc

⇒ Truyện khắc họa được hai nhân vật có tính cách đại diện cho hai lực lượng xã hội hoàn toàn đối lập ở nước ta thời Pháp thuộc

LUYỆN TẬP

Câu 1 (trang 95 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

– Thái độ của tác giả với Phan Bội Châu: kính phục, ca ngợi sự kiên định, bất khuất, lòng yêu nước vĩ đại của nhà cách mạng.

– Điều đó được thể hiện trong bài văn: “bậc anh hùng, vị thiên sứ, đấng xả thân vì độc lập, được hai mươi triệu con người trong vòng nô lệ tôn sùng”.

Câu 2 (trang 95 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

Cụm từ “những trò lố” trong nhan đề tác phẩm chính là có ý vạch trần những hành động lố lăng và bản chất xấu xa của Va-ren. Nó bóc trần những hành động giả tạo, kệch cỡm của tên toàn quyền.

Lời giải

ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

Bố cục

– Phần 1 (từ đầu đến Phan Bội Châu vẫn bị giam trong tù): Hoàn cảnh gặp gỡ giữa Va-ren và Phan Bội Châu

– Phần 2: (tiếp theo đến Va-ren không hiểu Phan Bội Châu): Diễn biến cuộc gặp gỡ giữa Va-ren và Phan Bội Châu

– Phần 3 (còn lại): hành động của Phan Bội Châu sau cuộc gặp gỡ qua lời kể của các nhân chứng

Câu 1 (trang 94 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

Đây là tác phẩm tưởng tượng, hư cấu bởi thực tế sau khi Va-ren sang Đông Dương cũng không có chuyện gặp Phan Bội Châu ở Hỏa Lò, Hà Nội

Câu 2 (trang 94 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

• Va-ren đã hứa sẽ chăm sóc vụ Phan Bội ChâuThực chất, đây là lời hứa dối trá để trấn an dư luận ở Pháp và ở Đông Dương khi nhân dân đang đấu tranh đòi thả nhà yêu nước Phan Bội Châu
• Cụm từ nửa chính thức hứa và câu hỏi của tác giả giả cho thấy sự ngờ vực pha lẫn phủ định lời hứa của Va-ren

Câu 3 (trang 94 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

• Tác giả đã dành một khối lượng từ ngữ lớn để khắc họa tính cách của Va-ren. Còn với Phan Bội Châu, thì lấy sự im lặng. Dụng ý: tạo ra sự đối lập trong tính cách của hai nhân vật.
• Hình ảnh của Va-ren:

– Động cơ: Muốn xoa dịu dư luận, dụ dỗ Phan Bội Châu phản quốc

– Tính cách: Nham hiểu, giả dối

– Bản chất: Là tên phản quốc, đê tiện, thâm độc

• Hình ảnh Phan Bội Châu

– Khí phách: anh hùng, bản lĩnh, kiên cường

– Tư thê: hiên ngang

Câu 4 (trang 94 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

– Nếu dừng lại ở đó, câu chuyện sẽ kém thú vị, hấp dẫn và ý nghĩa của câu chuyện sẽ giảm đi rất nhiều .

– Ý nghĩa của đoạn kết:

+ Làm cho câu chuyện trở nên khách quan hơn

+ Thể hiện sự kinh bỉ tột độ của Phan Bội Châu đối với Gia-ve

+ Cho thấy thái độ cứng cỏi, bản lĩnh kiên cường của người anh hùng Phan Bội Châu

Câu 5 (trang 95 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

– Câu T.B (tái bút), với lời quả quyết của nhân chứng thứ hai nói về hành động đối phó mạnh mẽ của Phan Bội Châu: nhổ vào mặt Va-ren. Đối phó với kẻ thù nếu chỉ im lặng dửng dưng thôi thì chưa đủ, có khi còn phải nhổ vào mặt nó.

– Sự kết hợp này khiến cho câu chuyện kết thúc bất nhờ hấp dẫn, góp phần làm nổi bật tình cảnh vừa lố bịch vừa hài hước của Va-ren, đồng thời cũng làm rõ thêm thái độ, tính cách, bản lĩnh của Phan Bội Châu.

Câu 6 (trang 95 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

– Va-ren: Gian trá, lố bịch, mưu mô, xảo quyệt, đại diện cho thực dân Pháp phản động ở Đông Dương

– Phan Bội Châu kiên cường, bất khuất, xứng đáng là vị anh hùng xả thân vì nghĩa lớn, tiêu biểu cho khí phách dân tộc

LUYỆN TẬP

Câu 1 (trang 95 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

– Thái độ của tác giả với Phan Bội Châu: Yêu quý, nể phục, kính trọng.

– Biết được điều đó qua cách miêu tả đối lập với Va-ren

Câu 2 (trang 95 sgk Ngữ văn 7 tập 2):

“Những trò lố” là những trò bịp bợm, lố bịch của Va-ren diễn trong cuộc đối thoại với Phan Bội Châu, để rồi cuối cùng chuốc lấy thất bại và sự khinh bỉ của người tù cách mạng