Soạn văn: Ôn tập tác phẩm trữ tình (tiếp theo)

Lời giải

Trả lời câu 1 (trang 192 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

Nguyễn Trãi có những câu thơ như sau:

– Suốt ngày ôm nỗi ưu tư

Đêm lạnh quàng chăn ngủ chẳng yên.

– Bui một tấc lòng ưu ái cũ

Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông.

Em hãy nói rõ nội dung trữ tình và hình thức thể hiện của những câu thơ trên.

Lời giải chi tiết:

– Nội dung trữ tình của những câu thơ Nguyễn Trãi là tấm lòng ưu ái lo cho nước, thương yêu dân của tác giả.

– Hình thức:

+ Giống nhau về thể thơ, phương thức biểu hiện: kể, tả.

+ Khác: hình ảnh biểu hiện một bên là hình ảnh so sánh với nước triều dâng cuồn cuộn và một bên là hình ảnh con người thao thức thức trằn trọc trong đêm lạnh.

Trả lời câu 2 (trang 192 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

So sánh tình huống thể hiện tình yêu quê hương và cách thể hiện tình cảm đó qua hai bài thơ: Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh và Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê.

Lời giải chi tiết:

Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh (Tĩnh dạ tứ):

+ Hoàn cảnh: Người ở xa quê vọng nhớ về quê trong một đêm trăng.

+ Cách thể hiện: Dùng ánh trăng để thể hiện tình cảm nhớ quê thao thức nhìn văn và nhìn trăng càng khiến tác giả nhớ quê. Giọng điệu trữ tình và sâu lắng.

Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê (Hồi hương ngẫu thư):

+ Hoàn cảnh: Bị coi là khác ngay nơi chôn rau cắt rốn, sau khi gần cả đời người cách xa mới trở về.

+ Cách thể hiện: Miêu tả cái đổi và cái không đổi để thể hiện tấm lòng tha thiết với quê hương. Giọng điệu vừa hóm hỉnh vừa ngậm ngùi.

Trả lời câu 3 (trang 193 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

So sánh bài Đêm đỗ thuyền ở Phong Kiều với bài Rằm tháng giêng về hai vấn đề: cảnh vật được miêu tả và tình cảm được thể hiện.

Lời giải chi tiết:

– Giống nhau:

+ Cảnh vật: đêm, trăng, thuyền.

+ Tình cảm: sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên.

– Khác nhau:

+ Cảnh vật:

Đêm đỗ thuyền ở Phong Kiều: Trăng tàn xế bóng, sương sa đầy trời, tiếng quạ keey, tiếng chuông chùa từ xa vọng lại càng làm tăng vẻ tĩnh mịch và buồn vắng hiu hắt của cảnh, con thuyền nằm im bên lùm cây.

Rằm tháng giêng: Trăng tròn sáng vằng vặc, cảnh vật bao la bát ngát tràn ngập ánh trăng, tràn đầy sức sống dào dạt. Con thuyền vận động từ chỗ “thâm xứ” đến nơi bát ngát đầy trăng.

+ Tình cảm:

Đêm đỗ thuyền ở Phong Kiều: Con người năm ngủ, vương vấn nỗi buồn xa lánh bụi trần tìm về nơi tĩnh lặng

⟹ nỗi buồn cô đơn.

Rằm tháng giêng: con người mở rộng tâm hồn để đón nhận vẻ đẹp của đêm rằm. Con người lo cho vận nước

⟹ sự ung dung lạc quan, tràn đầy niềm tin phơi phới.

Trả lời câu 4 (trang 193 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

Đọc kĩ lại ba bài tùy bút trong bài 14, 15. Hãy lựa chọn những câu mà em cho là đúng:

a) Tùy bút có nhân vật và cốt truyện.

b) Tùy bút không có cốt truyện và có thể không có nhân vật.

c) Tùy bút sử dụng nhiều phương thức (tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh, lập luận) nhưng biểu cảm là phương thức chủ yếu.

d) Tùy bút thuộc loại tự sự.

e) Tùy bút có những yếu tố gần với tự sự nhưng chủ yếu thuộc loại trữ tình.

Lời giải chi tiết:

Các câu đúng là:

b. Tùy bút không có cốt truyện và có thể không có nhân vật.

c. Tùy bút sử dụng nhiều phương thức (tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh, lập luận) nhưng biểu cảm là phương thức chủ yếu.

e. Tùy bút có những yếu tố gần với tự sự nhưng chủ yếu thuộc loại trữ tình.

⟹ Đây cũng là ba đặc điểm cơ bản của thể loại tùy bút.

Lời giải

Bài 1 (trang 192 sgk ngữ văn 7 tập 1)

Nội dung hai cây thơ của Nguyễn Trãi: nỗi buồn sâu lắng, không nguôi ngoai trong lòng tác giả

+ Câu thơ thứ nhất biểu cảm trực tiếp, câu thơ thứ hai biểu cảm gián tiếp

+ Câu thơ thứ nhất để kể tả, câu thứ hai dùng để thể hiện lối nói ẩn dụ tô đậm câu thơ thứ nhất

Bài 2 (Trang 193 sgk ngữ văn 7 tập 1)

Tình cảm trong hai bài Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê và Cảm nghĩ trong đêm trăng thanh tĩnh khác nhau:

+ Một bài thể hiện tình cảm yêu quê hương thể hiện lúc xa quê, nỗi nhớ luôn thường trực, tình cảm này được thể hiện gián tiếp một cách tinh tế, nhẹ nhàng (Tĩnh dạ tứ- Lý Bạch)

+ Bài Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê lại thể hiện tình cảm trực tiếp lúc mới về quê, có phần xót xa, ngậm ngùi

Bài 3 (trang 193 sgk ngữ văn 7 tập 1)

Trong hai bài thơ Đêm đỗ thuyền ở Phong Kiều và Rằm tháng Giêng:

+ Tương đồng về cảnh vật (đêm trăng, thuyền, dòng sông) nhưng điều dễ nhận thấy là chủ thể trữ tình rất khác nhau: một lữ khách không ngủ vì buồn xa xứ, một chiến sĩ vừa hoàn thành nhiệm vụ cách mạng

+ Sắc thái biểu hiện cũng khác nhau giữa hai bài thơ (một bài nói về cảnh thanh tĩnh và u tối, một cảnh sống động, trong sáng)

Bài 4 (trang 193 sgk ngữ văn 7 tập 1)

Những câu được lựa chọn đúng: b, c, e