Soạn văn: Tổng kết phần văn học (tiếp theo)

Để giúp các em học sinh học tốt môn Ngữ Văn lớp 9, hocthattot.vn đã sưu tầm, biên soạn các bài soạn văn phong phú từ ngắn gọn, đầy đủ đến chi tiết.

Trong bài học này, chúng ta cùng nhau tìm hiểu bài học về “Tổng kết phần văn học (tiếp theo)”.

1. SOẠN VĂN TỔNG KẾT PHẦN VĂN HỌC (TIẾP THEO) SIÊU NGẮN

A. Nhìn chung về nền văn học Việt Nam

Câu 1: Ghi lại tên tác phẩm, tác giả, thể loại của tác phẩm (hoặc đoạn trích) văn học Việt Nam trung đại, được học và đọc thêm trong sách giáo khoa Ngữ văn THCS theo hai bộ phận văn học chữ Hán và chữ Nôm.

Trả lời:

– Bộ phận văn học chữ Hán:

Tên tác phẩm	Tác giả	Thể loại
Con hổ có nghĩa	Vũ Trinh sưu tầm
Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng	Hồ Nguyên Trừng
Sông núi nước Nam	Lí Thường Kiệt	Thơ
Phò giá về kinh	Trần Quang Khải	Thơ
Thiên Trường vãn vọng	Trần Nhân Tông	Thơ
Côn Sơn ca	Nguyễn Trãi	Thơ
Chiếu dời đô	Lí Công Uẩn	Chiếu
Hịch tướng sĩ	Trần Quốc Tuấn	Hịch
Bình Ngô đại cáo	Nguyễn Trãi	Thơ
Bàn luận về phép học	Nguyễn Thiếp	Tấu
Chuyện người con gái Nam Xương	Nguyễn Trãi	Truyện
Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh	Lê Hữu Trác	Tùy bút
Hoàng Lê nhất thống chí	Ngô gia văn phái	Tiểu thuyết chương hồi

– Các văn bản bằng chữ Nôm:

Tên tác phẩm	Tác giả	Thể loại
Sau phút chia li	Đoàn Thị Điểm	Thơ song thất lục bát
Bánh trôi nước	Hồ Xuân Hương	Thất ngôn tứ tuyệt
Qua đèo Ngang	Bà Huyện Thanh Quan	Thất ngôn bát cú
Bạn đến chơi nhà	Nguyễn Khuyến	Thất ngôn bát cú
Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác	Phan Bội Châu	Thất ngôn bát cú
Đập đá ở Côn Lôn	Phan Châu Trinh	Thơ thất ngôn bát cú
Muốn làm thằng Cuội	Tản Đà	Thơ thất ngôn bát cú
Hai chữ nước nhà	Trần Tuấn Khải	Song thất lục bát
Chị em Thúy Kiều	Nguyễn Du	Truyện thơ
Cảnh ngày xuân	Nguyễn Du	Truyện thơ
Kiều ở lầu Ngưng Bích	Nguyễn Du	Truyện thơ
Mã Giám Sinh mua Kiều	Nguyễn Du	Truyện thơ
Kiều báo ân báo oán	Nguyễn Du	Truyện thơ
Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga	Nguyễn Đình Chiểu	Truyện thơ
Lục Vân Tiên gặp nạn	Nguyễn Đình Chiểu	Truyện thơ

Câu 2: Nêu những điểm phân biệt văn học dân gian với văn học viết.

Trả lời:

Văn học dân gian và văn học viết:

	Văn học dân gian	Văn học viết
Lực lượng sáng tác	Sáng tác chung của tập thể	Sáng tác cá nhân, của tác giả riêng
Thời gian sáng tác	Khó xác định thời gian sáng tác	Có sự lưu truyền rõ ràng bằng văn tự
Hình thức lưu truyền	Hình thức lưu truyền bằng miệng, mãi về sau có sự ghi chép	Lưu truyền bằng văn tự
Dị bản	Thường có nhiều dị bản ở các vùng miền khác nhau	Chỉ có duy nhất một văn bản, không có dị bản
Thể loại	Cổ tích, thần thoại, truyền thuyết, ca dao, tục ngữ…	Thơ, truyện, tiểu thuyết, tùy bút, bút kí…

Câu 3: Hãy tìm những ví dụ trong Truyện Kiều của Nguyễn Du, thơ Hồ Xuân Hương hoặc sáng tác của một tác giả hiện đại để thấy ảnh hưởng của văn học dân gian đến văn học viết.

Trả lời:

Ảnh hưởng của văn học dân gian với văn học viết

– Tác giả sử dụng thành ngữ, tục ngữ của văn học dân gian trong lời văn, lời thơ: Bảy nổi ba chìm (Hồ Xuân Hương), bướm lả ong lơi (Truyện Kiều- Nguyễn Du)…

– Sử dụng thể thơ Lục bát của dân tộc

– Sử dụng, mượn cốt truyện dân gian. Ví dụ: Chuyện người con gái Nam Xương…

– Tác giả viết dưới sự gợi cảm hứng của văn học dân gian. Ví dụ: Con cò- Chế Lan Viên

Câu 4: Nêu và phân tích một số dẫn chứng cho thấy tinh thần yêu nước là một nội dung nổi bật trong văn học Việt Nam qua các thời kì.
Trả lời:

Tinh thần yêu nước là một nội dung nội bật trong ba thời kì văn học: chủ nghĩa yêu nước, tinh thần yêu nước luôn là đối tượng, nguồn cảm hứng cho sáng tác của nhiều tác giả

– Trung đại (thế kỉ X- XIX): thể hiện các áng thơ: Sông núi nước Nam, Phò giá về kinh, Bình Ngô đại cáo, Hịch tướng sĩ…

– Đầu thế kỉ XX- Cách mạng tháng Tám 1945: thể hiện qua các tác phẩm của Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Hồ Chí Minh…

– Sau cách mạng tháng Tám, tinh thần yêu nước thể hiện trong các tác phẩm: Làng, Lặng lẽ Sa Pa, Bài thơ về tiểu đội xe không kính, Những ngôi sao xa xôi, Đoàn thuyền đánh cá…

Câu 5: Nêu những biểu hiện của tư tưởng nhân đạo trong một tác phẩm tiêu biểu của văn học trung đại (ví dụ: Truyện Kiều của Nguyễn Du, Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ) và một tác phẩm văn học hiện đại (ví dụ: Lão Hạc của Nam Cao, Tắt đèn của Ngô Tất Tố).

Trả lời:

Biểu hiện của tư tưởng nhân đạo:

– Ca ngợi, khẳng định những giá trị tốt đẹp của con người

– Tố cáo, lên án những thế lực đen tối, phản động, chà đạp lên phẩm chất và nhân cách con người

– Tin tưởng vào bản chất tốt đẹp, lương thiện của con người

– Bảo vệ bênh vực quyền sống, quyền hạnh phúc của con người, nhất là phụ nữ và trẻ em

B. Sơ lược về một số thể loại văn học

Câu 1: Kể tên các thể loại chính của văn học dân gian được học trong chương trình Ngữ Văn THCS, nêu định nghĩa ngắn gọn về từng thể loại.

Trả lời:

Các thể loại chính của văn học dân gian:

– Truyền thuyết : truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử, thường có yếu tố tưởng tượng, kì ảo. Thể hiện tình cảm và cách đánh giá của nhân dân về nhân vật sự kiện lịch sử ấy.

– Truyện cổ tích: truyện dân gian kể về cuộc đời của một số kiểu nhân vật quen thuộc. Thường có yếu tố hoang đường, thể hiện niềm tin của nhân dân về chiến thắng của cái thiện với cái ác, cái tốt đối với cái xấu.

– Truyện cười : kể về những hiện tượng đáng cười trong cuộc sống nhằm tạo ra tiếng cười mua vui hoặc phê phán.

– Truyện ngụ ngôn : kể bằng văn xuôi hoặc văn vần, mượn lời về loài vật hoặc chính con người để nói bóng gió chuyện con người nhằm khuyên nhủ, răn dạy.

– Ca dao, dân ca : thể loại trữ tình dân gian, kết hợp lời và nhạc, diễn tả đời sống nội tâm của con người.

– Tục ngữ : Những câu nói dân gian ngắn gọn, ổn định, có nhịp điệu, hình ảnh thể hiện kinh nghiệm sống của nhân dân, được vận dụng vào đời sống hằng ngày.

Câu 2: Tìm trong các truyện cổ tích mà em được học (hoặc đã đọc) những nhân vật thuộc các loại sau: nhân vật dũng sĩ, nhân vật có tài năng đặc biệt, nhân vật xấu xí, nhân vật ngốc nghếch.

Trả lời:

Các ví dụ:

– Nhân vật dũng sĩ: Thạch Sanh, Bốn anh tài…

– Nhân vật có tài năng đặc biệt: Em bé thông minh…

– Nhân vật xấu xí: Sọ Dừa, Công chúa ếch…

– Nhân vật ngốc nghếch: Chàng ngốc, con chim ánh sáng…

Câu 3: Lấy bài thơ Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan để minh họa các quy tắc về niêm luật của thơ thất ngôn bát cú Đường luật (vần, thanh bằng trắc trong từng câu; đối, niêm giữa các câu).

Trả lời:

Quy tắc niêm luật của thơ thất ngôn bát cú Đường luật qua bài thơ Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan :

– Các vần được gieo ở cuối câu 1, 2, 4, 6, 8 (Vần a).

Câu 1 và 2 đối nhau về thanh điệu (khác nhau về bằng trắc ở các chữ thứ 2,4,6)

– Câu 2 và 3 niêm với nhau (giống nhau về bằng, trắc ở các chữ thứ 2,4,6)

– Cặp câu 3 và 4, 5 và 6 đối nhau về âm thanh và hình ảnh.

Câu 4: Em đã học những truyện thơ Nôm nào? Tóm tắt thật ngắn gọn cốt truyện của những truyện thơ ấy và nhận xét xem có gì giống nhau trong các cốt truyện đó.

Trả lời:

– Tóm tắt ngắn gọn Truyện Kiều : Thúy Kiều là thiếu nữ tài sắc vẹn toàn có hẹn ước với Kim Trọng. Kim Trọng về quê chịu tang, gia đình Kiều bị vu oan, nàng phải bán thân chuộc cha. Kiều bị bọn buôn người lừa gạt hai lần bị đưa vào lầu xanh. Kiều được Từ Hải cứu. Nhưng sau đó Từ Hải bị lừa giết, Kiều bị ép gả cho viên thổ quan, nàng trẫm mình xuống sông, được sư Giác Duyên cứu giúp. Nhờ gặp sư Giác Duyên, Kiều tìm được gia đình. Chiều ý mọi người, nàng nối duyên Kim Trọng nhưng chỉ coi là tình bạn.

– Tóm tắt truyện Lục Vân Tiên : Lục Vân Tiên là một chàng trai văn võ song toàn. Một lần chàng đánh đuổi giặc cướp, cứu được Kiều Nguyệt Nga. Nga đem lòng yêu Tiên nhưng tiếc thay nàng bị gả cho tên quan gian ác, không đành nàng gieo mình xuống sông tự vẫn. Còn Vân Tiên, sau một thời gian dùi mài kinh sử, trên đường đi thi, chàng không may quen phải tên bạn đường xấu xa Trịnh Hâm. Mẹ Tiên mất, chàng khóc thương đến mù mắt. Trịnh Hâm thừa cơ ra tay mưu hại Tiên. May thay chàng được lão ngư cứu sống. Người vợ chàng đã hứa hôn phản bội chàng. Cha nàng còn đem Tiên thả vào rừng hòng mưu chàng bị thú dữ ăn thịt. Ở hiền gặp lành, cuối cùng Vân Tiên và Nguyệt Nga gặp lại nhau và sống hạnh phúc mãi mãi.

→ Điểm giống trong các cốt truyện : Các nhân vật hiền lành, tài hoa đều gặp phải bất hạnh. Trải qua bao nhiêu sóng gió cuối cùng họ cũng được đền đáp và được hưởng hạnh phúc

Câu 5: Hãy lấy một số câu ca dao và vài đoạn thơ trong Truyện Kiều của Nguyễn Du để minh họa cho khả năng phong phú của thể thơ lục bát trong việc biểu hiện tâm trạng và kể chuyện, thuật việc.

Trả lời:

– Đoạn thơ trong truyện Kiều thể hiện sự linh hoạt trong thuật việc:

( Mã Giám Sinh mua Kiều)

– Đoạn thơ thể hiện tâm trạng:

“Trước lầu Ngưng Bích khoá xuân

Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung

……..

Buồn trông gió cuốn mặt duềnh

Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi”.

( Kiều ở lầu Ngưng Bích)

Câu 6: Đọc lại một truyện ngắn hiện đại (ví dụ: Lão Hạc của Nam Cao, Bến quê của Nguyễn Minh Châu) và một truyện thời trung đại (ví dụ: Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng của Hồ Nguyên Trừng, người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ), rồi nhận xét về sự khác nhau trong cách trần thuật, xây dựng nhân vật.

Trả lời:

Điểm so sánh	Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng	Lão Hạc
Kiểu trần thuật	hành trạng : tên tuổi, các việc làm,…	biến hóa, đa dạng
Lời lẽ	thuật lại	Đối thoại trực tiếp
Cách miêu tả	giản lược	chi tiết
Mối quan hệ nhân vật	tạo lập trên cơ sở giải quyết tình huống	tạo lập từ thái độ, tình cảm
Điểm nhìn trần thuật	tác giả	nhân vật ông giáo

2. SOẠN VĂN TỔNG KẾT PHẦN VĂN HỌC (TIẾP THEO) CHI TIẾT

3. SOẠN VĂN TỔNG KẾT PHẦN VĂN HỌC (TIẾP THEO) HAY NHẤT