Soạn văn: Nghĩa tường minh và hàm ý
Để giúp các em học sinh học tốt môn Ngữ Văn lớp 8, hocthattot.vn đã sưu tầm, biên soạn các bài soạn văn phong phú từ ngắn gọn, đầy đủ đến chi tiết.
Trong bài học này, chúng ta cùng nhau tìm hiểu bài học về “ Nghĩa tường minh và hàm ý”.
Nội dung chính
1. SOẠN VĂN NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2):
– Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lười đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
– Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Câu 1. Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút!”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái?
Trả lời: Câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút!” không chỉ thông báo về thời gian mà còn bộc lộ sự luyến tiếc của anh thanh niên khi phải xa người họa sĩ và cô kĩ sư, nhưng không thể nói thẳng ra vì anh còn ngại ngùng, xấu hổ.
Câu 2. Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không?
Trả lời:
Câu nói – Ô! Cô còn quên chiếc mùi xoa đây này! Không mang ẩn ý gì cả
Luyện tập
Câu 1: Đọc lại đoạn trích đã dẫn ở mục I và cho biết:
a) Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?
b) Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan đến chiếc mùi soa?
Trả lời:
a) Câu “Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.”, đặc biệt là cụm từ tặc lưỡi. Người kể chuyện không nói rõ là người hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay, nhưng qua hình ảnh này, người đọc hiểu được điều đó.
b) – Thái độ của cô gái được miêu tả qua các từ ngữ: mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, vội quay đi. Những từ ngữ này cho thấy cô gái rất ngượng, đành phải nhận lại chiếc khăn và muốn giấu đi sự xấu hổ của mình với anh thanh niên thì ít và với người họa sĩ thì nhiều.
– Thì ra, vì cảm mến, cô gái định để lại chiếc khăn mùi soa lại cho người thanh niên làm kỉ vật nhưng anh ta không nghĩ ra, tưởng cô bỏ quên nên đã thật thà đem trả lại. Những điều này được tác giả khéo léo ngụ ý.
Câu 2: Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái:
– Đây, tôi xin giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Trả lời:
“Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá là câu có hàm ý, có thể hiểu là: Người họa sĩ chưa kịp uống hết nước chè mà đã phải đi rồi.
Câu 3: Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
– Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
– Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
Trả lời:– Câu chứa hàm ý: – Cơm chín rồi!
– Hàm ý: Ông vô ăn cơm đi.
Câu 4: Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao?
a) Có người hỏi:
– Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?..
– Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười mhạt một tiếng, vươn vai nói to:
– Hà, nắng gớm, về nào…
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
b) – Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
– Thầy nó ngủ rồi à?
– Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
– Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên:
– Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
Trả lời:
Câu “- Hà, nắng gớm, về nào…” không có hàm ý gì, chỉ là câu đánh trống lảng;
Câu “- Tôi thấy người ta đồn…” không có hàm ý gì mà chỉ là câu nói bỏ lửng.
Hai câu này không phải là câu mang hàm ý.
2. SOẠN VĂN NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý CHI TIẾT
3. SOẠN VĂN NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý HAY NHẤT
Soạn văn: Nghĩa tường minh và hàm ý (chi tiết)
Đề bài học sinh xem bên trên.
Lời giải
I- PHÂN BỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2):
– Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lười đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
– Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Câu 1: Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút!”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái?
Câu 2: Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không?
Trả lời:
Câu 1: Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút” ta hiểu anh thanh niên muốn nói thêm rằng “thời gian còn lại là quá ít”. Anh không dùng từ ngữ nói ra điều đó là để che giấu sự “tiếc rẻ” phải chia tay hai người khách:
Câu 2: Câu nói thứ hai không chứa ẩn ý.
II-LUYỆN TẬP
Câu 1 (trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2):
Đọc lại đoạn trích đã dẫn ở mục I và cho biết:
a) Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?
b) Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan đến chiếc mùi soa?
Trả lời:
a) Câu “Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy”. Cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên. Đây là cách dùng “hình ảnh” để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật.
(b) Trong câu cuối đoạn văn, những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái liên quan tới chiếc mùi soa là:
– mặt đỏ ửng (ngượng);
– nhận lại chiếc khăn (không tránh được);
– quay vội đi (quá ngượng).
Qua các hình ảnh này có thể thấy cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng. Cô ngượng vì cô định kín đáo để khăn lại làm kỉ vật cho người thanh niên, thế mà người thanh niên lại quá thật thà tưởng là cô bỏ quên, nên gọi cô để trả lại.
Câu 2 (trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2):
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái:
– Đây, tôi xin giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Câu 3 (trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2):
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
– Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
– Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
Trả lời:
Câu “Cơm chín rồi!” có chứa hàm ý, đó là “ông vô ăn cơm đi!”.
Câu 4 (trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2):
Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao?
a) Có người hỏi:
– Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?..
– Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười mhạt một tiếng, vươn vai nói to:
– Hà, nắng gớm, về nào…
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
b) – Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
– Thầy nó ngủ rồi à?
– Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
– Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên:
– Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
Trả lời:
– Những câu in đậm ở đây không chứa hàm ý. Câu in đậm thứ nhất là câu nói lảng (nói sang chuyện khác tránh đề tài đang bàn, còn goi là “đánh trống lảng”).
– Câu in đậm thứ hai là câu nói dở dang.
Soạn văn: Nghĩa tường minh và hàm ý (hay nhất)
Đề bài học sinh xem bên trên.
Lời giải
I-Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
Câu 1:
– “Trời ơi, chỉ còn có năm phút” – Không chỉ thông báo thời gian mà còn cho thấy anh thanh niên gấp gáp, luyến tiếc vì thời gian còn lại ít ỏi
– Cách diễn đạt tình cảm tế nhị, khéo léo bằng câu gián tiếp mang hàm ý
Câu 2:
Ô! Cô còn quên chiếc mùi xoa đây này! – mang hàm ý
II- Luyện tập
Bài 1 (Trang 75 sgk ngữ văn 9 tập 2)
a, Câu “nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy” cụm từ tặc lưỡi.
– Người kể chuyện không nói rõ họa sĩ chưa muốn chia tay mà để người đọc cảm nhận qua hình ảnh
b, Thái độ của cô gái được miêu tả qua từ ngữ: mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, vội quay đi
– Từ ngữ miêu tả thể hiện sự ngượng ngùng của cô gái, cô quay đi để giấu sự xấu hổ
– Cô gái muốn tặng anh thanh niên chiếc khăn mùi xoa làm kỉ niệm nhưng anh đã từ chối
Bài 2 (trang 75 sgk ngữ văn 9 tập 2)
Câu in đậm có hàm ý, bác lái xe muốn anh thanh niên tiếp đón ông họa sĩ và cô kĩ sư.
Bài 3 (trang 75 sgk ngữ văn 9 tập 2)
Câu chứa hàm ý: cơm chín rồi
Hàm ý: cơm chín, ông vô ăn cơm.
Bài 4 (trang 76 sgk ngữ văn 9 tập 2)
– Câu “Hà, nắng gớm, về nào…” là câu nói lảng
“Tôi thấy người ta đồn…” câu nói bị chen ngang
→ Hai câu này không phải câu mang hàm ý
Bạn có thể in hoặc xuất file pdf! Thật tuyệt!
