Soạn văn: Kiểm tra về thơ

Lời giải

Câu 1 (trang 96 sgk Ngữ Văn 9 tập 2)

Sắp xếp dữ kiện của các bài thơ:

Trả lời:

Câu 2 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2)

Phân tích mạch cảm xúc của các bài thơ:

Trả lời:

Diễn biến tâm trạng (mạch cảm xúc trữ tình) trong các bài thơ: Con cò (Chế Lan Viên), Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải), Viếng lăng Bác (Viễn Phương).

– Con cò (Chế Lan Viên): Mạch cảm xúc trữ tình được phát triển theo ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh con cò, bắt đầu từ hình ảnh con cò trong ca dao theo lời ru của mẹ đi vào tiềm thức trẻ thơ, rồi biểu tượng cho sự nâng niu chăm chút của mẹ cho con suốt cuộc đời, cuối cùng là cảm nhận sâu sắc về tình mẫu tử và ý nghĩa lời ru.

– Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải): Mạch cảm xúc được khơi nguồn từ sức sống, vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên, mở rộng ra mùa xuân đất nước, cách mạng. Cảm xúc lắng đọng dần vào suy tư và ước nguyện. Bài thơ khép lại với những cảm xúc thiết tha, tự hào về quê hương, đất nước qua điệu ca xứ Huế.

– Viếng lăng Bác (Viễn Phương): Mạch cảm xúc đi theo trình tự vào thăm lăng Bác. Từ khi đứng trước lăng, đến khi bước vào và ra về.

Câu 3 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2)

Phân tích ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh con cò và mùa xuân.

Trả lời:

Ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh con cò trong bài Con cò của Chế Lan Viên, mùa xuân trong bài Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải.

– “Con cò” trong bài Con cò của Chế Lan Viên : tượng trưng cho tấm lòng trong trắng, cho những nỗi khổ, nỗi vất vả của người mẹ, người phụ nữ, cho tình yêu thương rộng lớn, sự dìu dắt, nâng đỡ đầy dịu dàng, thân thương và lo lắng xót xa của người mẹ.

– “Mùa xuân” trong bài Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải : đó là mùa xuân của thiên nhiên tươi đẹp, mùa xuân sức sống của đất nước, mùa xuân của đời người, của tác giả, muốn cống hiến, muốn hòa nhập.

Câu 4 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2)

Phân tích từ ngữ, hình ảnh thể hiện cảm nhận của Hữu Thỉnh.

Trả lời:

Từ ngữ, hình ảnh thể hiện sự cảm nhận tinh tế của Hữu Thỉnh về những biến chuyển của đất trời lúc giao mùa trong bài Sang thu.

– Từ ngữ : bỗng, hình như (ngỡ ngàng, xúc động), phả, chùng chình (rung cảm tinh tế).

– Hình ảnh : hương ổi, gió se, sương (những dấu hiệu đặc trưng mùa thu được cảm nhận bằng nhiều giác quan), sự biến chuyển càng được khẳng định rõ trong các hình ảnh sông dềnh dàng, chim vội vã, đám mây, sự níu kéo của mùa hạ với các hình ảnh nắng, mưa, sấm, hàng cây đứng tuổi cũng gợi ra nhiều liên tưởng thú vị.

Câu 5 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2)

Những điều ước nguyện chân thành và tha thiết của nhà thơ Thanh Hải trong bài Mùa xuân nho nhỏ.

– Nhà thơ muốn cống hiến hết sức mình vào mùa xuân đất nước, ước nguyện chân thành làm “con chim, cành hoa, nốt trầm” góp cái đẹp cho đất nước.

– Niềm mong ước được cống hiến hết sức, sống hết mình, lao động hết mình “Dù là tuổi hai mươi – Dù là khi tóc bạc” một cách lặng lẽ.

Câu 6 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2)

Những hình ảnh ẩn dụ (mặt trời, vầng trăng, tràng hoa) trong bài thơ Viếng lăng Bác đã có tác dụng như thế nào trong việc biểu hiện tình cảm, cảm xúc của nhà thơ và mọi người đối với Bác Hồ?

– Mặt trời: Bác to lớn, vĩ đại, như mặt trời thiên nhiên mang ánh sáng sự sống đến muôn loài, Bác chính là mặt trời mang ánh sáng độc lập.

– Vầng trăng: Bác là vầng trăng hiền dịu, che chở, bao bọc người dân Việt Nam sống trong hạnh phúc ấm no.

– Tràng hoa: lòng thành kính và biết ơn, xúc động của tác giả và con dân Việt Nam.

Câu 7 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2)

Qua lời trò chuyện với con, người cha trong bài thơ Nói với con của Y Phương đã thể hiện những tình cảm và suy nghĩ gì về quê hương, dân tộc?

Trả lời:

– Tình cảm gia đình ấm cúng.

– Ca ngợi truyền thống cần cù, sức sống mạnh mẽ của quê hương và dân tộc mình.

– Vẻ đẹp tâm hồn và sức sống của dân tộc miền núi, gợi nhắc tình cảm gắn bó với truyền thống, với quê hương và ý chí vươn lên trong cuộc sống.

Câu 8 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2)

Phân tích nét riêng trong cách biểu hiện cảm xúc và sáng tạo hình ảnh của các bài thơ : Con cò, Mùa xuân nho nhỏ, Nói với con.

Trả lời:

– Con cò: gợi lại điệu hát ru trong ca dao qua hình ảnh con cò, con cò biểu tượng cho tình mẹ, lòng mẹ và sự chở che.

– Mùa xuân nho nhỏ: Từ hình ảnh mùa xuân tươi đẹp của thiên nhiên, đất nước, tác giả bộc lộ ước nguyện cống hiến mùa xuân nhỏ bé của mình vào mùa xuân đất nước. Hình ảnh tiêu biểu ở con chim, nhành hoa, nốt nhạc, và “lộc giắt đầy trên lưng” người lính.

– Nói với con: hình thức lời tâm tình, nhắc nhở, dặn dò của người cha với giọng điệu tha thiết, trìu mến và tin cậy để thể hiện tình cảm gia đình và tình cảm quê hương, nâng lên thành lẽ sống. Hình ảnh giản dị, gần gũi người đồng mình và các hình ảnh đặc trưng của người miền núi.

Câu 9 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2)

Cảm nghĩ của em về tình yêu thương, sự che chở của lòng mẹ trong bài Con cò (Chế Lan Viên).

– Tình mẹ bao la, rộng lớn, mẹ vất vả cực nhọc nuôi con lớn lên bằng những lời ru thân thương, dịu dàng.

– Mẹ yêu thương, che chở và theo con suốt cuộc đời “Con dù lớn vẫn là con của mẹ – Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con”.

Lời giải

Câu 1 (trang 96 sgk Ngữ Văn 9 tập 2)

Câu 2 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2) :

Mạch cảm xúc

– Con cò (Chế Lan Viên): được phát triển theo biểu tượng hình ảnh con cò, bắt đầu từ hình ảnh con cò trong ca dao theo lời hát ru của mẹ đi vào tiềm thức trẻ thơ, rồi tới hình ảnh con cò, mang ý nghĩa biểu tượng cho sự nâng niu chăm chút của mẹ, cuối cùng là những cảm nhận sâu sắc về tình mẫu tử và ý nghĩa lời ru qua hình ảnh con cò

– Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải): Được khơi nguồn từ sức sống, vẻ đẹp của mùa xuân, đất nước, cách mạng. Cảm xúc lắng đọng vào suy tư và ước nguyện: nhà thơ muốn hòa nhập vào cuộc đời, đóng góp vào mùa xuân chung của đất nước bản hòa ca. Bài thơ khép lại với cảm xúc tha thiết tự hào về quê hương, đất nước.

– Viếng lăng Bác: Niềm xúc động thiêng liêng, thành kính, lòng biết ơn và tự hào pha lẫn nỗi xót đau khi tác giả từ miền Nam ra thăm lăng Bác.

Câu 3 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2)

– Hình ảnh con cò trong bài Con cò là biểu tượng về lòng mẹ, là sự dìu dắt, nâng đỡ bền bỉ của mẹ và mẹ mong cho con có tâm hồn yêu quê hương. Một con cò trong lời mẹ ru ẩn chứa biết bao bài học ý nghĩa về cuộc đời, về tình mẫu tử thiêng liêng

– Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ có ý nghĩa biểu tượng cho sức trẻ, sự cống hiến không ngừng nghỉ của con người với cuộc đời, đất nước. Mùa xuân nho nhỏ biểu tượng cho những gì tinh túy nhất, đẹp đẽ nhất của sự sống cuộc đời với mỗi con người

Câu 4 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2) :

Hình ảnh, từ ngữ diễn tả những biến chuyển tinh tế của tác giả lúc sang thu

– Cảm nhận bằng xúc giác và khứu giác

+ Hương ổi, cái se lạnh của gió → Lan tỏa không gian nơi vườn thôn, ngõ xóm

→ Gợi hình dung cụ thể hương ổi chín – Gợi sự vận động nhẹ nhàng

– Cảm nhận bằng thị giác:

+ Chùng chình: nghệ thuậ tnhaan hóa nhấn mạnh sự quấn quýt bên ngõ xóm, đường làng

– Cảm xúc:

+ Bỗng: cảm giác bất ngờ

+ Hình như: cảm giác mơ hồ, mong manh chưa rõ ràng

→ Sự giao hòa của tạo vật

+ cảm xúc ngỡ ngàng xao xuyến của nhà thơ

Câu 5 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2) :

Ước nguyện chân thành của nhà thơ

Tác giả muốn làm những việc hữu ích dâng hiến cho đời bầy tỏ qua những hình ảnh tự nhiên, hình ảnh giản dị và đẹp. Đẹp tự nhiên và giàu ý nghĩa vì nhà thơ lấy cái đẹp tinh túy của thiên nhiên để diễn tả vẻ đẹp của tâm hồn.

– Nhà thơ có ước nguyện âm thầm, cháy bỏng được cống hiến lặng lẽ dâng cho đời, nói một cách khiêm tốn, chân thành mà giản dị, là cách sống cao đẹp. Tác giả muốn mỗi người là một mùa xuân nho nhỏ hòa mình vào cuộc sống, sống có ích.

Câu 6 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2) :

Hình ảnh ẩn dụ:

– Mặt trời: hình ảnh ẩn dụ cho Bác, người là nguồn sống mang lại ánh sáng tự do hạnh phúc cho người Việt. Nói lên tư tưởng cách mạng, của nhà thơ đối với Bác

– Vầng trăng: Tượng trưng cho tâm hồn cao đẹp, trong sáng của Bác. Người có lúc như mặt trời ấm áp, có lúc dịu hiền như ánh trăng rằm. Đó cũng là biểu hiện của rực rỡ, vĩ đại như con người và sự nghiệp của Bác

– Tràng hoa: hình ảnh tượng trưng cho sự thành kính, tấm lòng biết ơn, nhớ thương của người dân đối với Bác

Câu 7 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2) :

Qua lời nói chuyện với đứa con, người cha thể hiện tình cảm, suy nghĩ với quê hương, dân tộc

– Cuộc sống lao động cần cù tươi vui của người đồng mình được nhà thơ gọi lên qua những hình ảnh đẹp:

+ Đan lờ: dụng cụ đánh bắt cá của người miền núi

+ Cuộc sống hòa với niềm vui

+ Rừng núi quê hương thật mơ mộng và nghĩa tình, thiên nhiên đã che chở, nuôi dưỡng con người cả về tâm hồn, lối sống

+ Người cha muốn cho đứa con biết quê hương là vùng quê giàu truyền thống văn hóa, nghĩa tình

+ Người cha tự hào nói với con về sức sống bền bỉ, mãnh liệt, về truyền thống cao đẹp của quê hương

+ Khẳng định phẩm chất tốt đẹp của người đồng mình: chăm chỉ, kiên cường, giản dị…

→ Người cha thể hiện tình yêu và niềm tự hào của mình với quê hương, người đồng mình

Câu 8 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2) :

Cách biểu hiện cảm xúc và sáng tạo hình ảnh: Con cò, nói với con, Mùa xuân nho nhỏ

+ Về hình thức: bài viết dưới dạng lời tâm tình, nhắc nhở, dặn dò con, với giọng điệu tha thiết, trìu mến, tin cậy

+ Về cảm xúc: bài thơ có cảm xúc được thể hiện qua cách nói chân thành, mộc mạc mang đậm nét đặc trưng của người dân tộc miền núi

+ Cách độc đáo trong việc tạo hình: những hình ảnh độc đáo, gợi tả, gợi cảm đậm màu sắc rừng núi. Hình ảnh cụ thể, gần gũi được ví von, so sánh để khái quát những khái niệm trừu tượng, nhằm ca ngợi sức sống trường tồn, khỏe khoắn của người dân tộc Tày

– Bài thơ con cò

+ Hình thức: lời hát ru tâm tình của người mẹ

+ Cảm xúc: sáng tạo hình ảnh thiên về ý nghĩa biểu tượng nhưng cũng rất gần gũi, quen thuộc, khả năng hàm chứa ý nghĩa mớ.

+ Xây dựng hình ảnh con cò mang tính biểu tượng chứa đựng triết lý, khái quát quy luật tình cảm có ý nghĩa sâu sắc và bền vững

– Mùa xuân nho nhỏ:

+ Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ là sự sáng tạo độc đáo, phát hiện mới mẻ của nhà thơ, biểu tượng cho những gì tinh túy đẹp đẽ nhất của sự sống, cuộc đời mỗi người.

+ Cảm xúc: Bài thơ thể hiện ước nguyện của nhà thơ muốn làm mùa xuân sống ý nghĩa, sống đẹp với tất sức trẻ của mình khiêm nhường, khát vọng cao đẹp…

Câu 9 (trang 97 sgk Ngữ Văn 9 tập 2) :

Hình ảnh con cò: đó là hình ảnh của người mẹ, người phụ nữ nhọc nhằn, tần tảo, lặn lội kiếm sống nuôi chồng, nuôi con.

– Hình ảnh con cò là biểu tượng cho tấm lòng yêu con của người mẹ, theo con suốt cuộc đời

+ Quy luật tình cảm có ý nghĩa sâu sắc, bền vững: “Con dù lớn vẫn là con của mẹ/ Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con” – khẳng định sự bao la, rộng lớn của lòng mẹ khi yêu thương con

+ Hình ảnh con cò chính là lòng mẹ, luôn yêu thương, dịu dàng, bền bỉ dành cho con