Soạn văn: So sánh

Lời giải

PHẦN I. SO SÁNH LÀ GÌ?

Trả lời câu 1 (trang 24 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Tìm những tập hợp từ chứa hình ảnh so sánh trong các câu sau:

a) Trẻ em như búp trên cành

Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.

(Hồ Chí Minh)

b) […] trông hai bên bờ, rừng đước đựng lên cao ngất như hao dãy trường thành vô tận.

(Đoàn Giỏi)

Lời giải chi tiết:

Những tập hợp từ chứa hình ảnh so sánh:

–  Câu a: Trẻ em như búp trên cành

–  Câu b: Rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

Trả lời câu 2 (trang 24 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Trong mỗi phép so sánh trên, những sự vật, sự việc nào được so sánh với nhau? Vì sao có thể so sánh như vậy? So sánh các sự vật, sự việc với nhau như vậy để làm gì?

Lời giải chi tiết:

Câu a: Trẻ em được so sánh với búp trên cành

Câu b: Rừng đước được so sánh với hai dãy trường thành vô tận.

–  Các sự vật đó so sánh được với nhau là vì giữa chúng có điểm giống nhau nhất định.

–   So sánh như vậy để làm nổi bật được cảm nhận của người viết, người nói vẻ những sự vật được nói đến; làm cho câu văn, câu thơ có tính hình ảnh và gợi cảm.

Trả lời câu 3 (trang 24 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Sự so sánh trong những câu trên có gì khác với sự so sánh trong câu sau: Con mèo vằn vào tranh to hơn cả con hổ nhưng nét mặt lại vô cùng dễ mến.

Lời giải chi tiết:

Sự so sánh trong câu Con mèo vằn vào tranh to hơn cả con hổ nhưng nét mặt lại vô cùng dễ mến khác với sự so sánh trong các câu trên ờ chỗ nó là so sánh lý luận, thiên về chức năng nhận thức hơn biểu cảm.

PHẦN II. CẤU TẠO CỦA PHÉP SO SÁNH

Trả lời câu 1 (trang 24 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Điền những tập hợp từ chứa hình ảnh so sánh trong các câu đã dẫn ở phần I SGK vào mô hình phép so sánh. Nêu thêm các từ so sánh mà em biết.

Lời giải chi tiết:

Vế A (sự vật được so sánh)	Phương diện so sánh	Từ so sánh	Vế B (sự vật dùng để so sánh)
Trẻ em		như	Búp trên cành
Rừng đước	dựng lên cao ngất		Hai dãy trường thành vô tận
Con mèo vằn	to	hơn	Con hổ

Trả lời câu 2 (trang 25 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Nêu thêm các từ so sánh mà em biết

Trả lời:

Một số từ so sánh: là, như, như là, giống như, tựa như, tựa như là, bao nhiêu… bấy nhiêu.

Trả lời câu 3 (trang 25 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Cấu tạo của phép so sánh dưới đây có gì đặc biệt?

a) Trường Sơn: chí lớn ông cha

Cửu Long lòng mẹ bao la sóng trào

(Lê Anh Xuân)

b) Như tre mọc thẳng con người không chịu bất khuất.

(Thép Mới)

Trả lời:

Các phép so sánh có điểm đặc biệt sau:

a) Vắng mặt từ ngữ chỉ phương diện so sánh, từ so sánh.

b) Từ so sánh và vế so sánh được đảo lên trước vế A.

PHẦN III. LUYỆN TẬP

Trả lời câu 1 (trang 25 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Dựa vào mẫu so sánh gợi ý trong bài tập 1 tr 25-26 SGK Ngữ văn 6 tập 2, em hãy tìm thêm ví dụ.

Lời giải chi tiết:

a) So sánh đồng loại:

–  So sánh người với người:

Thầy thuốc như mẹ hiền.

–  So sánh vật với vật:

Sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện.

b)    So sánh khác loại:

–  So sánh vật với người:

Cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.

–  So sánh cái cụ thể với cái trìu tượng:

Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng.

Trả lời câu 2 (trang 26 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Dựa vào những thành ngữ đã biết, hãy viết tiếp vế B vào những chỗ trống dưới đây để tạo thành phép so sánh:

–  khoẻ như …

–  đen như …

–  trắng như …

–  cao như …

Lời giải chi tiết:

–  khoẻ như voi, khoẻ như trâu, khoẻ như Trương Phi…

–  đen như cột nhà cháy, đen như củ súng, đen như củ tam thất…

–  trắng như bông, trắng như cước, trắng như ngà…

–  cao như cây sào, cao như núi…

Trả lời câu 3 (trang 26 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Hãy tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh trong các bài Bài học đường đời đầu tiên và Sông nước Cà Mau.

Lời giải chi tiết:

*  Những câu văn có sử dụng phép so sánh trong Bài học đường đời đầu tiên:

–  Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.

–  Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc.

– Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiên thuốc phiện.

–  Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo ghi-lê.

–  Đến khi định thần lại, chị mới trợn tròn mắt, giương cánh lên, như sắp đánh nhau.

–  Mỏ Cốc như cái dùi sắt, chọc xuyên cả đất.

*  Trong Sông nước Cà Mau.

–   Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện.

-[…] ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen láy hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ.

-[…] cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch .

–   /…/ trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

–    Những ngôi nhà ban đêm ánh đèn măng- sông chiếu rực trên mặt nước như những khu phố nổi.

Lời giải

I. So sánh là gì?

Câu 1 (trang 24 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

Những tập hợp từ ngữ chứa hình ảnh so sánh:

a, Trẻ em như búp trên cành

b, Rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành dài vô tận.

Câu 2 (trang 24 sgk Ngữ văn 6 tập 2)

Những sự vật được mang so sánh: trẻ em – búp trên cành; rừng đước – cao ngất như hai dãy trường thành.

– Giữa các sự vật trong 2 vế có nét tương đồng nên có thể so sánh như vậy

– So sánh sự vật, sự việc với nhau để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm co sự diễn đạt

Câu 3 (trang 24 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

Sự so sánh ở dưới đây không phải so sánh tu từ mà là so sánh lý luận, thiên về chức năng nhận thức hơn biểu cảm.

II. Cấu tạo các phép so sánh

Câu 1 (trang 24 sgk Ngữ văn 6 tập 2)

Vế A (sự vật được so sánh)	Phương diện so sánh	Từ so sánh	Vế B (sự vật dùng để so sánh)
Trẻ em		như	Búp trên cành
Rừng đước	dựng lên cao ngất		Hai dãy trường thành vô tận
Con mèo vằn	to	hơn	Con hổ

Câu 2 (trang 25 sgk Ngữ văn 6 tập 2)

Các từ so sánh:

– Cặp từ hô ứng: “bao nhiêu… bấy nhiêu…”

– Từ “là”

– Từ “tựa như”

Câu 3 (trang 25 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

Cấu tạo của phép so sánh có sự đặc biệt là:

+ Câu a: Vắng mặt từ ngữ chỉ phương diện so sánh, từ so sánh. Sử dụng dấu hai chấm thay cho từ so sánh

+ Câu b: từ so sánh và vế B được đảo lên trước vế A.

III. LUYỆN TẬP

Bài 1 (trang 25 sgk Ngữ văn 6 tập 2)

a, So sánh đồng loại

– So sánh người với người:

+ Cô giáo em hiền như cô Tấm

+ Ông em râu bạc phơ như ông Bụt.

– So sánh vật với vật

+ “Mặt trời xuống biển như hòn lửa”

+ “Từ xa nhìn lại cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ”

b, So sánh khác loại

– So sánh vật với người

Cá nước bơi hàng đoàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.

Tre trông thanh cao, giản dị, chí khí như người

– So sánh cái cụ thể với cái trừu tượng:

+ Con đi trăm núi ngàn khe

Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm

+ Đừng xanh như lá bạc như vôi

Bài 2 (trang 26 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

Khỏe như voi/ Khỏe như trâu

Đen như cột nhà cháy/ Đen như than

Trắng như trứng gà bóc/ Trắng như giấy

Cao như núi/ Cao như cây sậy

Bài 3 (trang 26 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

a, Phép so sánh trong bài học đường đời đầu tiên

+ Những ngọn cỏ gãy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.

+ Hai cái răng đen nhánh…như hai lưỡi liềm máy làm việc.

+ Cái anh chàng Dế Choắt…. gã nghiện thuốc phiện.

+ Đã thanh niên rồi mà… như người cởi trần mặc áo gi-lê.

+ Chú mày hôi như cú mèo…

+ Mỏ Cốc như cái dùi sắt…

+ Như đã hả cơn tức…

b, Sông nước Cà Mau

+ Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau… như mạng nhện.

+ …gọi là kênh Bọ Mắt….như những đám mây nhỏ.

+ trông hai bên bờ… cao ngất như hai dãy trường thành dài vô tận.

+ … những đống gỗ cao như núi chất dựa bờ…

+…những ngôi nhà bè ánh đèn măng sông… như những khu phố nổi….

+ … Đã điểm tô cho Năm Căn một màu sắc độc đáo, hơn tất cả các xóm chợ…

Bài 4 (trang 27 sgk Ngữ văn 6 tập 2)

Chép chính tả: Sông nước Cà Mau ( Từ “Dòng sông Năm Căn mênh mông… khói sóng ban mai”)