Soạn văn: Ôn tập về dấu câu (dấu chấm, dấu chấm hỏi, dấu chấm than)

Lời giải

CÔNG DỤNG

Trả lời câu 1 (trang 149 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Đặt các dấu chấm (.),dấu chấm hỏi (?), dấu chấm than (!) vào chỗ thích hợp có dấu ngoặc đơn. Giải thích vì sao em lại đặt các dấu câu như vậy.

a) Ôi thôi, chú mày ơi ( ) Chú mày cố lớn mà chẳng có khôn.

b) Con có nhận ra con không ( )

c) Cá ơi giúp tôi với ( ) Thương tôi với ( )

d) Giời chớm hè ( ) Cây cối um tùm ( ) Cả làng thơm ( )

Trả lời:

a) Ôi thôi, chú mày ơi (!) Chú mày cố lớn mà chẳng có khôn.

⟶ Đây là câu cảm thán nên dùng dấu chấm than.

b) Con có nhận ra con không (?)

⟶ Đây là câu nghi vấn (câu hỏi) nên dùng dấu chấm hỏi.

c) Cá ơi giúp tôi với (!) Thương tôi với (!)

⟶  Đây là câu cầu khiến nên dùng dấu chấm than.

d) Giời chớm hè (.) Cây cối um tùm (.) Cả làng thơm (.)

⟶ Đây là câu trần thuật nên dùng dấu chấm.

Trả lời câu 2 (trang 149 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Cách dùng các dấu chấm, dấu chấm hỏi và dấu chấm than trong những sau có gì đặc biệt?

a) Tôi phải bảo:

– Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.

[…] Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:

– […] Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.

(Tô Hoài)

b) AFP đưa tin theo cách ỡm ờ: “Họ là 80 người sức lực khá tốt nhưng hơi gầy”(! ?)

(Theo Nguyễn Tuân)

Trả lời:

a) Câu 2 và câu 4 đều là câu cầu khiến, nhưng cuối các câu ấy đều dùng dấu chấm. Đó là một cách dùng đặc biệt của dấu chấm.

b) Dấu chấm hỏi và dấu chấm than đặt trong ngoặc đơn để thể hiện thái độ nghi ngờ hoặc châm biếm đối với nội dung của một từ ngữ đứng trước hoặc với nội dung cả câu. Đây là một cách dùng đặc biệt của các dấu  câu này.

CHỮA MỘT SỐ LỖI THƯỜNG GẶP

Trả lời câu 1 (trang 150 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

So sánh cách dùng dấu câu trong từng cặp câu dưới đây

a)

– “Đệ nhất kì quan Phong Nha” nằm trong một quần thể hang động thuộc núi đá vôi Kẻ Bàng ở miền tây Quảng Bình. Có thể tới Phong Nha rất dễ dàng bằng hai con đường […]

– “Đệ nhất kì quan Phong Nha” nằm trong một quần thể hang động thuộc núi đá vôi Kẻ Bàng ở miền tây Quảng Bình, có thể tới Phong Nha rất dễ dàng bằng hai con đường […]

b)

– Nơi đây vừa có nét hoang sơ, bí hiểm. Lại vừa rất thanh thoát và giàu chất thơ.

– Nơi đây vừa có nét hoang sơ, bí hiểm; lại vừa rất thanh thoát và giàu chất thơ.

Trả lời:

a) Câu 2: “Đệ nhất kì quan Phong Nha” nằm trong một quần thể hang động thuộc khối núi đá vôi Kẻ Bàng ở miền tây Quảng Bình (,) có thể tới Phong Nha rất dễ dàng bằng hai con đường.

Việc dùng dấu phẩy làm cho câu này thành một câu ghép có hai vế, nhưng hai vế câu không liên quan chặt chẽ với nhau. Do vậy, dùng dấu chấm ở đây để tách thành hai câu là đúng.

b) Câu 1: Nơi đây vừa là có nét hoang sơ, bí hiểm (.) Lại vừa rất thanh thoát và giàu chất thơ.

Việc dùng dấu chấm để tách làm hai câu là không hợp lí, làm cho phần vị ngữ thứ hai bị tách khỏi chủ ngữ, nhất là khi hai vị ngữ được nối với nhau bằng cặp quan hệ từ vừa … vừa. Do vậy, dùng dấu chấm phẩy hoặc phẩy ở đây là hợp lí:

Nơi đây vừa có nét hoang sơ, bí hiểm (;) lại vừa rất thanh thoát vờ giàu chất thơ.

Trả lời câu 2 (trang 151 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Cách dùng dấu chấm hỏi và dấu chấm than trong các câu dưới đây vì sao không đúng? Hãy chữa lại các dấu câu ấy cho đúng.

a) Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì? Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa? Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên.

b) Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì. Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa. Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên!

Trả lời:

a) Dấu chấm hỏi ở cuối câu 1 và câu 2 sai vì ở đây không phải là các câu hỏi.

–  Chữa lại: Dùng dấu chấm

b) Câu 3: Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên là câu trần thuật nên đặt dấu chấm than cuối câu này là không đúng.

–  Chữa lại: Dùng dấu chấm.

LUYỆN TẬP

Trả lời câu 1 (trang 151 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Đặt dấu chấm vào chỗ thích hợp trong đoạn văn sau đây

Tuy rét vẫn kéo dài, mùa xuân đã đến bên bờ sông Lương mùa xuân đã điểm các chùm hoa gạo đỏ mọng lên những cành cây gạo chót vót giữa trời và trải màu lúa non sáng dịu lên khắp mặt đất mới cách ít ngày còn trần trụi đen xám trên những bãi đất phù sa mịn hồng mơn mởn, các vòm cây quanh năm xanh um đã dần dần chuyển màu lốm đốm, như được rắc thêm một lớp bụi phấn hung hung vàng: các vườn nhãn, vườn vải đang trổ hoa […] Mùa xuân đã đến những buổi chiều hửng ấm, từng đàn chim én từ dãy núi biếc đằng xa bay tới, lượn vòng trên những bến đò, đuổi nhau xập xè bên những mái nhà toả khói những ngày mưa phùn, người ta thấy trên mấy bãi soi dài nổi lên đây đó ở giữa sông, những con giang con sếu cao gần bằng người, không biết từ đâu bay về, theo nhau lững thững bước thấp thoáng trong bụi mưa trắng xoá có những buổi, cả một quãng sông phía gần chân núi bỗng rợp đi vì hàng nghìn đôi cánh của những đàn sâm cầm tới tấp sà xuống, chẳng khác nào từng đám mây bỗng rụng xuống, tan biến trong các đầm bãi rậm rạp lau sậy.

Lời giải chi tiết:

Tuy rét vẫn kéo dài, mùa xuân đã đến bên bờ sông Lương (.) Mùa xuân đã điểm các chùm hoa gạo đỏ mọng lên những cành cây gạo chót vót giữa trời và trải màu lúa non sáng dịu lên khắp mặt đất mới cách ít ngày còn trần trụi đen xám (.) Trên những bãi đất phù sa mịn hồng mơn mởn, các vòm cây quanh năm xanh um đã dần dần chuyển màu lốm đốm, như được rắc thêm một lớp bụi phấn hung hung vàng: các vườn nhãn, vườn vải đang trổ hoa […] Mùa xuân đã đến những buổi chiều hửng ấm, từng đàn chim én từ dãy núi biếc đằng xa bay tới, lượn vòng trên những bến đò, đuổi nhau xập xè bên những mái nhà toả khói (.) Những ngày mưa phùn, người ta thấy trên mấy bãi soi dài nổi lên đây đó ở giữa sông, những con giang con sếu cao gần bằng người, không biết từ đâu bay về, theo nhau lững thững bước thấp thoáng trong bụi mưa trắng xoá (.) Có những buổi, cả một quãng sông phía gần chân núi bỗng rợp đi vì hàng nghìn đôi cánh của những đàn sâm cầm tới tấp sà xuống, chẳng khác nào từng đám mây bỗng rụng xuống, tan biến trong các đầm bãi rậm rạp lau sậy.

Trả lời câu 2 (trang 151 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Đoạn đối thoại dưới đây có dấu chấm hỏi nào dùng chưa đúng không? Vì sao?

– Bạn đã đến thăm Động Phong Nha chưa?

– Chưa? Thế còn bạn đã đến chưa?

– Mình đến rồi.  Nếu tới đó, bạn mới hiểu vì sao mọi người lại thích đến thăm động như vậy?

Lời giải chi tiết:

– Bạn đã đến thăm Động Phong Nha chưa? (đúng)

– Chưa? (sai, phải thay bằng dấu chấm vì đây là câu trần thuật)

– Thế còn bạn đã đến chưa? (đúng)

– Mình đến rồi. (đúng)

– Nếu tới đó, bạn mới hiểu vì sao mọi người lại thích đến thăm động như vậy? (sai, phải thay bằng dấu chấm vì đây là câu trần thuật)

Trả lời câu 3 (trang 152 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Hãy đặt dấu chấm than thích hợp vào cuối câu thích hợp

– Động Phong Nha thật đúng là “Đệ nhất kì quan” của nước ta

– Chúng tôi xin mời các bạn hãy đến thăm Động Phong Nha quê tôi

– Động Phong Nha còn cất giữ bao điều huyền bí, thú vị, hấp dẫn mà con người vẫn chưa biết hết

Lời giải chi tiết:

– Động Phong Nha thật đúng là “Đệ nhất kì quan” của nước ta (!)

– Chúng tôi xin mời các bạn hãy đến thăm Động Phong Nha quê tôi (!)

– Động Phong Nha còn cất giữ bao điều huyền bí, thú vị, hấp dẫn mà con người vẫn chưa biết hết (.)

Trả lời câu 4 (trang 152 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Đặt dấu câu thích hợp vào chỗ có dấu ngoặc đơn dưới đây:

Chị Cốc liền quát lớn:

–  Mày nói gì ( )

–  Lạy chị, em nói gì đâu ( )

Rồi Dế Choắt lủi vào ( )

–  Chối hả ( ) Chối này ( ) Chối này ( )

Mỗi câu “chối này ” chị Cốc lại giáng một mỏ xuống ( )

Lời giải chi tiết:

Các dấu câu được điền như sau:

Chị Cốc liền quát lớn:

–  Mày nói gì (?)

–  Lạy chị, em nói gì đâu (!)

Rồi Dế Choắt lủi vào (.)

–  Chối hả (?) Chối này (!) Chối này (!)

Mỗi câu “chối này” chị Cốc lại giáng một mỏ xuống (.)

Lời giải

Công dụng

Câu 1: Đặt dấu câu

a, Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày có lớn mà chẳng có khôn.

– Dấu chấm than: bộc lộ cảm xúc.

b, Con có nhận ra con không?

– Dấu hỏi chấm biểu thị câu hỏi.

c, Cá ơi, giúp tôi với! Thương tôi với!

– Dấu chấm than: dùng trong câu cầu khiến.

d, Giời chớm hè. Cây cối um tùm. Cả làng thơm.

– Dấu chấm kết thúc câu kể.

Câu 2: Cách dùng các dấu câu.

a, Dùng dấu chấm trong những câu cầu khiến thứ hai và thứ tư → Đặc biệt khi dùng dấu chấm để biểu thị thái độ nghi ngờ hoặc châm biếm.

b, Dấu chấm than và dấu chấm hỏi đặt liền nhau trong ngoặc đơn → biểu thị thái độ nghi ngờ, châm biếm.

Chữa một số lỗi thường gặp

Câu 1

a, Đoạn văn của Trần Hoàng tách hai câu bằng dấu chấm → rõ ràng về nghĩa trong cách trình bày.

– Cách thứ 2, khi sử dụng dấu phẩy sẽ tạo thành câu ghép với hai vế không có sự logic về mặt nghĩa.

b, Cách viết thứ nhất: sử dụng dấu chấm để kết thúc làm cho các vế của một câu bị chia cắt, không liền mạch.

– Cách viết của Trần Hoàng hợp lý diễn tả liền mạch các tính chất được thể hiện trong vị ngữ.

Câu 2: Cách dùng dấu câu.

a, Các câu thứ nhất và thứ hai trong đoạn (a) là những câu kể diễn tả suy nghĩ của nhân vật, sử dụng dấu chấm hỏi là sai.

b, Câu cuối trong đoạn (b) là câu trần thuật, dùng dấu chấm than là sai.

Luyện tập

Câu 1 (trang 151 sgk ngữ văn 6 tập 2): Cách đặt dấu chấm câu cho đoạn văn:

… bên bờ sông Lương.

… còn trần trụi đen xám.

… đã đến.

… những mái nhà tỏa khói.

… bụi mưa trắng xóa.

Câu 2 (trang 151 sgk ngữ văn 6 tập 2): Dấu chấm hỏi.

– Chưa? → sử dụng sai, ở đây phải là dấu chấm, thể hiện câu trả lời.

– Nếu tới đó, bạn mới hiểu vì sao mọi người lại đến thăm động như vậy? → Dấu chấm hỏi ở cuối câu thay bằng dấu chấm, vì câu này là câu trần thuật.

Câu 3 (trang 152 sgk ngữ văn 6 tập 2)

– Động Phong Nha thật đúng là “Đệ nhất kì quan” của nước ta!

– Chúng tôi xin mời các bạn hãy đến thăm Động Phong Nha quê tôi!

– Động Phong Nha còn cất giữ biết bao điều huyền bí, thú vị, hấp dẫn mà con người chưa biết hết.

Câu 4 (trang 152 sgk ngữ văn 6 tập 2): Đặt dấu câu.

– Mày nói gì?

– Lạy chị, em nói gì đâu!

– Rồi Dế Choắt lủi vào.

– Chối hả! Chối này! Chối này!

Mỗi câu “Chối này” chị Cốc lại giáng một mỏ xuống.

Câu 5 (trang 152 sgk ngữ văn 6 tập 2)

Chép chính tả