Soạn văn: Bánh chưng, bánh giầy

Lời giải

Tóm tắt

Vua Hùng Vương thứ sáu muốn tìm trong số hai mươi người con trai một người thật tài đức để nối ngôi nên đã ra điều kiện: không nhất thiết là con trưởng, ai làm vừa ý nhà vua trong lễ Tiên vương sẽ được truyền ngôi.

Các lang đua nhau sắm lễ thật hậu, thật ngon. Lang Liêu, người con trai thứ mười tám, rất buồn vì nhà nghèo, chỉ quen với việc trồng khoai trồng lúa, không biết lấy đâu ra của ngon vật lạ làm lễ như những lang khác. Sau một đêm nằm mộng, được một vị thần mách nước, chàng bèn lấy gạo nếp, đậu xanh và thịt lợn làm thành hai thứ bánh loại hình tròn, loại hình vuông dâng lên vua. Vua thấy bánh ngon, lại thể hiện được ý nghĩa sâu sắc nên lấy hai thứ bánh ấy tế Trời, Đất và lễ Tiên vương, đặt tên bánh hình tròn là bánh giầy, bánh hình vuông là bánh chưng và truyền ngôi cho Lang Liêu.

Bố cục:

– Đoạn 1 (Từ đầu … đến “chứng giám”): Vua chọn người nối ngôi.

– Đoạn 2 (Tiếp theo … đến “nặn hình tròn”): Cuộc đua tài.

– Đoạn 3 (Còn lại): Kết quả thi tài.

ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

Trả lời câu 1 (trang 12 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Vua Hùng chọn người nối ngôi trong hoàn cảnh nào, với ý định ra sao và bằng hình thức gì?

Lời giải chi tiết:

–    Hoàn cảnh vua Hùng chọn ngôi: Giặc ngoài đã yên, vua có thể tập trung chăm lo cho dân được no ấm; vua về già, muốn truyền ngôi.

–   Ý định của vua: Người nối ngôi vua phải nối được chí vua, không nhất thiết phải là con trưởng.

–  Hình thức: Điều vua đòi hỏi mang tính chất là một câu đố đặc biệt để thử tài: Nhân ngày lễ Tiên vương, các lang dâng lễ vật sao cho vừa ý vua cha.

Trả lời câu 2 (trang 12 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Vì sao trong các con vua, chỉ có Lang Liêu được thần giúp đỡ?

Lời giải chi tiết:

Trong các con vua, chỉ có Lang Liêu được thần giúp đỡ vì:

–   Lang Liêu là người thiệt thòi nhất: nghèo, chỉ làm việc đồng áng, trồng lúa, trồng khoai. Lang Liêu là con vua nhưng rất gần gũi với dân thường.

–  Quan trọng hơn, chàng là người duy nhất hiểu được ý thần (“Trong trời đất không gì có quý bằng hạt gạo […] Các thứ khác đều ngon, nhưng hiếm, mà người không làm ra được”) và thực hiện được ý thần: “Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương”. Còn các lang khác chỉ biết mang cúng Tiên vương sơn hào hải vị – những món ăn ngon nhưng vật liệu để chế biến thành các món ăn ấy thì con người không làm ra được.

Trả lời câu 3 (trang 12 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Vì sao hai thứ bánh của Lang Liêu được vua cha chọn để tế Trời, Đất, Tiên vương và Lang Liêu được chọn nối ngôi vua?

Lời giải chi tiết:

–   Hai thứ bánh có ý nghĩa thực tế: quý trọng nghề nông, quý trọng hạt gạo nuôi sống con người và là sản phẩm do chính con người làm ra.

–  Hai thứ bánh có ý tưởng sâu xa: tượng trưng cho trời, đất và muôn loài.

–  Hai thứ bánh, do vậy hợp với ý vua, chứng tỏ dược tài đức của người con có thể nối chí vua. Đem cái quý nhất trong trời đất, của đồng ruộng, do chính tay mình làm ra mà tiến cúng Tiên vương, dâng lên cha thì đúng là người con tài năng, thông minh, hiếu thảo, trân trọng những người sinh thành ra mình.

Trả lời câu 4 (trang 12 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Hãy nêu ý nghĩa của truyền thuyết Bánh chưng, bánh giầy?

Lời giải chi tiết:

–  Truyện giải thích nguồn gốc hai loại bánh cổ truyền của dân tộc: Bánh chưng bánh giầy.

–  Truyện đề cao lao động, đề cao nghề nông.

–  Giải thích phong tục làm bánh, chưng bánh giầy thờ cúng tổ tiên ngày Tết.

⟹ Truyền thuyết Bánh chưng, bánh giầy có nhiều ý nghĩa, trong đó nổi bật nhất là: thông qua việc giải thích nguồn gốc sự vật (bánh chưng, bánh giầy – hai thứ bánh tiêu biểu cho truyền thống văn hoá ẩm thực của người Việt Nam trong dịp tết cổ truyền Việt Nam), truyện đề cao trí thông minh và lòng hiếu thảo của người lao động, đề cao nghề nông. Qua cách vua Hùng lựa chọn người nối ngôi là Lang Liêu, truyện còn đề cao ý thức tôn kính tổ tiên, xây dựng phong tục tập quán trên cơ sở coi trọng những giá trị sáng tạo thiêng liêng của nhân dân, ca ngợi truyền thống đạo lí cao đẹp của dân tộc Việt Nam.

LUYỆN TẬP

Trả lời câu 1 (trang 12 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Trao đổi ý kiến: ý nghĩa của phong tục ngày Tết nhân dân ta làm bánh chưng, bánh giầy.

Trả lời:

Ý nghĩa của phong tục ngày Tết nhân dân ta làm bánh chưng, bánh giầy là đề cao nghề nông, đề cao sự thờ kính Trời, Đất và tổ tiên của nhân dân ta. Cha ông ta đã xây dựng phong tục tập quán của mình từ những điều giản dị nhưng rất thiêng liêng, giàu ý nghĩa. Quang cảnh ngày Tết nhân dân ta gói hai loại bánh này còn có ý nghĩa giữ gìn truyền thống văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc và làm sống lại câu chuyện Bánh chưng, bánh giầy trong kho tàng truyện cổ tích Việt Nam.

Trả lời câu 2 (trang 12 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Đọc truyện Bánh chưng bánh giầy, em thích nhất chi tiết nào? Vì sao?

Trả lời:

Các em có thế nêu theo sự cảm nhận của mình, đây chỉ là một ví dụ:

–   Chi tiết Lang Liêu nằm mộng thấy thần đến khuyên bảo: “Trong trời đất, không có gì quý bằng hạt gạo…”. Đây là chi tiết thần kì làm tăng sức hấp dẫn cho truyện. Trong các con vua, chỉ có Lang liêu mới được thần giúp đỡ. Chi tiết này còn nêu bật được giá trị của hạt gạo ở một đất nước mà cư dân sống bằng nghề nông và hạt gạo là lương thực chính; đồng thời chi tiết này thể hiện một cách sâu sắc cái đáng quý, đáng trân trọng của sản phẩm do con người làm ra.

Lời giải

ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

Câu 1( trang 12 sgk ngữ văn 6 tập 1)

– Vua Hùng chọn người nối ngôi khi đất nước thanh bình và nhà vua đã già

– Ý định của vua: Người nối ngôi phải nối được chí vua, không nhất thiết phải là con trưởng

– Hình thức: thử tài (nhân lễ Tiên Vương, ai làm vừa ý vua sẽ được nối ngôi

Câu 2 (trang 12 sgk ngữ văn 6 tập 1)

Trong các con vua, chỉ Lang Liêu được giúp đỡ vì:

– Mẹ chàng trước kia bị vua ghẻ lạnh, Lang Liêu chịu nhiều thiệt thòi nhất

– Tuy là hoàng tử nhưng chàng ra khỏi cung vua, sống cuộc đời lương thiện bằng lao động.

– Lang Liêu hiểu được ý của thần, và tự sáng tạo thành hình của bánh.

Câu 3 (trang 12 sgk ngữ văn 6 tập 1)

Hai thứ bánh của Lang Liêu được chọn tế Trời, Đất, Tiên vương vì:

– Bánh thể hiện sự quý trọng nghề nông, quý trọng sản phẩm lao động

– Bánh mang ý nghĩa tượng trưng cho sự hiện hữu của trời, đất, bao hàm cả cây cỏ, muôn loài

→ Vua hùng chọn Lang Liêu để truyền ngôi chứng tỏ vua trọng người có tài vừa có đạo đức và lòng hiếu thảo, thể hiện sự công bằng của người dân.

Câu 4 (trang 12 sgk ngữ văn 6 tập 1)

Ý nghĩa của truyền thuyết Bánh chưng, bánh giầy:

– Giải thích nguồn gốc của bánh chứng, bánh giầy, vừa phản ánh thành tựu

– Phản ánh thành tựu văn minh nông nghiệp ở buổi đầu dựng nước

– Đề cao lao động, đề cao nghề nông

– Thể hiện sự thành tâm thờ kính Trời Đất, tổ tiên của nhân dân ta.

LUYỆN TẬP:

Câu 1 (trang 12 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Ý nghĩa phong tục ngày Tết nhân dân ta làm bánh chưng, bánh giầy: truyền thống tốt đẹp nhớ ơn tổ tiên và đề cao vai trò nghề trồng lúa nước.

Câu 2* (trang 12 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Có thể chọn chi tiết thần báo mộng cho Lang Liêu. Chi tiết này tạo nên tính thần kì, hấp dẫn cho truyện, thể hiện rằng Lang Liêu xứng đáng là người kế vị tốt nhất vì được thần phù trợ, hiểu được ý thần, biết quý trọng nghề nông, có tính sáng tạo.