Soạn văn: Lựa chọn trật tự từ trong câu

Lời giải

I. NHẬN XÉT CHUNG

Câu 1 (trang 111 sgk Ngữ Văn 8 tập 2)

Có thể thay đổi câu in đậm theo các cách sau:

(1) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.

(2) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.

(3) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.

(4) Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.

(5) Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.

(6) Thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.

Câu 2 (trang 111 sgk Ngữ Văn 8 tập 2)

Tác giả chọn trật từ từ như câu trên là để đảm bảo sự liên kết với các câu trước và sau câu đó. Đồng thời cách sắp xếp như vậy cũng có tác dụng nhấn mạnh sự hung hãn của nhân vật tên cai lệ.

Câu 3 (trang 111 sgk Ngữ Văn 8 tập 2)

Có thể rút ra nhận xét: mỗi trật tự từ sẽ cho một hiệu quả biểu đạt ý khác nhau.

II. MỘT SỐ TÁC DỤNG CỦA SỰ SẮP XẾP TRẬT TỰ TỪ

Câu 1 (trang 111 sgk Ngữ Văn 8 tập 2)

– Trong ví dụ (a), trật tự từ trong cả hai phần in đậm đều thể hiện thứ tự trước sau của các hành động.

– Trong ví dụ (b), trật tự từ trong phần in đậm thứ nhất thể hiện thứ bậc cao thấp của các nhân vật (cũng có thể trật tự ấy thể hiện thứ tự xuất hiện của các nhân vật). Còn trong cụm từ in đậm còn lại, trật tự từ tương ứng với cụm từ đứng trước đó, tương ứng với những vận dụng mà các nhân vật, trước đó mạng theo (cai lệ mang roi, người nhà lí trưởng mang thước và dây thừng).

Câu 2 (trang 112 sgk Ngữ Văn 8 tập 2)

a, Cách sắp xếp này tạo âm hưởng ngân vang, du dương.

b, Cách sắp xếp này không tạo được dư âm cho câu văn

c, Cách sắp xếp này không tạo được nhạc tính cho đoạn văn.

Câu 3 (trang 112 sgk Ngữ Văn 8 tập 2)

Việc lựa chọn trật tự từ trong câu không làm thay đổi ý nghĩa cơ bản của câu. Nó có tác dụng đem lại cho câu một ý nghĩa bổ sung nào đó, như:

– Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động.

– Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.

– Có tác dụng liên kết với các câu khác trong văn bản

– Trật tự từ đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm và lời nói.

III. LUYỆN TẬP

a) Trật tự từ được sắp xếp theo thứ tự xuất hiện của các vị anh hùng trong lịch sử.

b) – Cụm từ Đẹp vô cùng được đặt lên trước hô ngữ Tổ quốc ta ơi để nhằm nhấn mạnh niềm vui trước sự rạng ngời, tươi đẹp của non sông sau ngày giải phóng.

– Trong khi đó, từ hò ô được đảo lên trước tiếng hát để hiệp vần với từ sông Lô trước đó nhằm tạo ra âm hưởng kéo dài, gợi ra sự mênh mông của sông nước. Đồng thời cũng giúp cho từ tiếng hát hiệp vần với câu thơ trước (ngào ngạt). Trật tự từ được sắp xếp như vậy là nhằm đảm bảo sự hài hoà về âm điệu cho thơ.

c) Cụm từ Mật thám và đội con gái được nhà văn Nguyễn Công Hoan xếp lên đầu hai vế của câu in đậm là để cho nó tương ứng với trình tự xuất hiện của những từ này ở câu trên.

Lời giải

I. NHẬN XÉT CHUNG

Câu 1 (trang 111 sgk Ngữ Văn 8 tập 2)

Có thể thay đổi trật tự từ trong

Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách sau mà không làm thay đổi nghĩa của câu:

– Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.

– Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.

Câu 2 (trang 111 sgk Ngữ Văn 8 tập 2)

Tác giả lựa chọn trật tự từ như trên để nhấn mạnh hành động hống hách, trịch thượng của tên cai lệ.

Câu 3 (trang 111 sgk Ngữ Văn 8 tập 2)

Nếu lựa chọn cách đổi trật tự từ như sau:

Cai lệ bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất thì ý nghĩa câu được nhấn mạnh ở “giọng khàn khàn” của cai lệ.

II. MỘT SỐ TÁC DỤNG CỦA SỰ SẮP XẾP TRẬT TỰ TỪ

Câu 1 (trang 111 sgk Ngữ Văn 8 tập 2)

a, Trật từ từ trong câu này thể hiện thứ tự trước sau của hành động:

Cai lệ hung hãn, vô nhân đạo định trói anh Dậu → chị Dậu xám mặt, đặt con xuống đất, đến đỡ lấy tay tên cai lệ.

b, Cụm từ ” cai lệ và người nhà lý trưởng” là trật tự thể hiện thứ bậc, sự xuất hiện của từng nhân vật.

Trật tự từ ” roi song, tay thước và dây thừng” thể hiện trật tự xuất hiện lần lượt của từng sự vật.

Câu 2 (trang 112 sgk Ngữ Văn 8 tập 2)

Nhận xét cách sắp xếp.

a, Cách sắp xếp này tạo âm hưởng ngân vang, du dương

b, Cách sắp xếp này không tạo được dư âm cho câu văn

c, Cách sắp xếp này không tạo được nhạc tính cho đoạn văn.

Câu 3 (trang 112 sgk Ngữ Văn 8 tập 2)

Nhận xét về tác phẩm của việc sắp xếp thứ tự từ trong câu:

Thể hiện trật tự nhất định của sự việc, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm

– Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.

– Liên kết câu với các câu khác trong văn bản.

– Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.

III. LUYỆN TẬP

a, Trật tự từ: Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung.

– Đây là trật tự sắp xếp theo thời gian lịch sử trước sau nhằm nhấn mạnh truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm có bề dày, trải qua nhiều thời kì.

b,

– Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!

→ Đảo trật tự từ: đảo bộ phận nhấn mạnh lên trước phần hô ngữ nhằm nhấn mạnh vẻ đẹp của Tổ quốc.

– Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát.

→ Nhằm tạo sự kết nối, âm hưởng ngân vang ( từ “Lô” hợp âm với “ô” trong cùng một câu.

c, – Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chẳng cần.

→ Trật tự từ này tạo ra sự liên kết giữa câu sau với câu phía trước.