Soạn văn: Hành động nói

Để giúp các em học sinh học tốt môn Ngữ Văn lớp 8, hocthattot.vn đã sưu tầm, biên soạn các bài soạn văn phong phú từ ngắn gọn, đầy đủ đến chi tiết.

Trong bài học này, chúng ta cùng nhau tìm hiểu bài học về “Hành động nói”.

1. SOẠN VĂN HÀNH ĐỘNG NÓI SIÊU NGẮN

Hành động nói là gì ?

Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi.

Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói: 

– Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.

Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.

(Thạch Sanh)

Câu 1: Lí Thông nói với Thạch Sanh nhằm mục đích chính là gì? Câu nào thể hiện rõ nhất mục đích ấy?

Trả lời:

Lý Thông nói với Thạch Sanh nhằm lừa gạt Thạch Sanh để chàng sợ hãi và chạy trốn. Câu thể hiện rõ nhất mục đích đó “Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi.”

Câu 2: Lí Thông có đạt được mục đích của mình không? Chi tiết nào nói lên điều đó?

Trả lời:

Lý Thông đạt được mục đích của mình. Câu thể hiện ” Thạch Sanh vội vàng từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.”

Câu 3: Lí Thông đã thực hiện mục đích của mình bằng phương tiện gì?

Trả lời:

Lý Thông đã thực hiện mục tiêu của mình bằng lời nói.

Câu 4: Nếu hiểu hành động là “việc làm cụ thể của con người nhằm một mục đích nhất định” thì việc làm của Lí Thông có phải là một hành động không? Vì sao?

Trả lời:

Nếu hiểu ” việc làm cụ thể của con người nhằm mục đích nhất định” thì việc làm của Lý Thông là một hành động, vì nó tác động dẫn tới hành động chạy trốn của Thạch Sanh.

Một số kiểu hành động nói thường gặp

Câu 1: Trong đoạn trích ở mục I, ngoài câu đã phân tích, mỗi câu còn lại trong lời nói của Lí Thông đều nhằm một mục đích nhất định. Những mục đích ấy là gì? rong lời nói của Lí Thông đều nhằm một mục đích nhất định. Những mục đích ấy là gì?

Trả lời:

Câu ” Con trăn ấy là con trăn nhà vua nuôi đã lâu” mục đích thông báo.

Câu ” Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết.” → mục đích đe dọa.

Câu ” Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi.” → mục đích đe dọa.

Câu ” Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu” → mục đích hứa hẹn.

Câu 2: Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích sau và cho biết mục đích của mỗi
hành động.

Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:

– Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?

Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:

– Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.

Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc.

[…] Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ nó giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:

– U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!…

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

Trả lời:

” Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?” → hành động hỏi.

” Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài” → hành động trình bày.

” U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư?” → mục đích hỏi.

” Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!” → mục đích bộc lộ cảm xúc đau khổ, buồn chán.

Câu 3: Liệt kê các kiểu hành động nói qua phân tích hai đoạn trích trên.
Trả lời:

Những kiểu hành động nói qua phân tích ở mục I, mục II là hành động trình bày, hành động hỏi, hành động bộc lộ cảm xúc.

Luyện tập

Câu 1:  Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì? Hãy xác định mục đích của hành động nói thể hiện ở một câu trong bài hịch và vai trò của câu ấy đối với việc thực hiện mục đích chung.

Trả lời:

Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích:

+ Thể hiện sự căm phẫn, giận dữ trước cảnh giặc xâm lược ngang nhiên cướp bóc dân ta.

+ Mục đích thứ hai: Khích lệ lòng yêu nước, ý chí chống quân xâm lược của quân sĩ.

– Hành động nói: trình bày (câu trần thuật) – Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù.

– Hành động nói: Trình bày, đe dọa, yêu cầu – Nay ta chọn binh pháp…tức là nghịch thù”

Câu 2: Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong các đoạn trích sau:

a) Tiếng chó sủa vang các xóm.

Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang:

– Bác trai đã khá rồi chứ ?

– Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.

– Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn. 

– Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua đến giờ còn gì.

– Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy!

Rồi bà lão lật đật trở về với vẻ mặt băn khoăn.

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

b) Lê Thận nâng gươm lên ngang đầu nói với Lê Lợi:

– Đây là Trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo  đền Tổ quốc!

(Sự tích Hồ Gươm)

c) Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:

– Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ!

– Cụ bán rồi?

– Bán rồi! Họ vừa bắt xong. […]

– Thế nó cho bắt à?

Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc…

– Khốn nạn… Ông giáo ơi!… Nó có biết gì đâu! Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên.

(Nam Cao, Lão Hạc)

Trả lời:

a, Đoạn trích Tắt đèn

– Bác trai đã khá rồi chứ? – hành động hỏi

– Cảm ơn cụ… mỏi mệt lắm – hành động trình bày

– Này, bảo bác ấy… cho hoàn hồn – hành động điều khiển, hứa hẹn.

– Vâng, cháu cũng… tới giờ rồi còn gì. – hành động hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.

– Thế thì phải giục… kéo vào rồi đấy! – hành động điều khiển.

b, Đoạn trích Sự tích Hồ Gươm.

– Đây là Trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn. – hành động trình bày.

– Chúng tôi nguyện đem… báo đền Tổ Quốc! – hành động hứa hẹn.

c, Đoạn trích Lão Hạc

– Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ! – hành động trình bày

– Cụ bán rồi? – hành động hỏi.

– Bán rồi! Họ vừa bắt xong. – hành động trình bày

– Thế nó cho bắt à? – hành động hỏi

– Khốn nạn… dốc ngược nó lên – Hành động bộc lộ cảm xúc xen hành động trình bày.

Câu 3: Đoạn trích dưới đây có ba câu chứa từ hứa. Hãy xác định kiểu hành động nói được thực hiện trong mỗi câu ấy.

Em đi nhanh về chiếc giường, đặt con Em Nhỏ quàng tay vào con Vệ Sĩ.

– Em để nó ở lại – Giọng em ráo hoảnh – Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau (a). Anh nhớ chưa? Anh hứa đi (b).

– Anh xin hứa (c).

Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống đất, nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu của em tôi trèo lên xe.

(Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)

Trả lời:

– Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau anh nhớ chưa? – hành động điều khiển.

– Anh hứa đi – hành động điều khiển.

– Anh xin hứa – hành động hứa, cam kết.

2. SOẠN VĂN HÀNH ĐỘNG NÓI CHI TIẾT

3. SOẠN VĂN HÀNH ĐỘNG NÓI HAY NHẤT