Soạn văn: Câu ghép

Lời giải

I. Đặc điểm câu ghép

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.

Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.

Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết. Nhưng mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt tè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã. Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.

(Thanh Tịnh, Tôi đi học)

Câu 1: Tìm các cụm C-V trong những câu im đậm.

Câu 2: Phân tích cấu tạo của những câu có hai hoặc nhiều cụm C-V.

Câu 3: Trình bày kết quả phân tích ở hai bước trên vào bảng theo mẫu.

Câu 4: Dựa vào kiến thức đã học ở lớp dưới, hãy cho biết câu nào trong những câu trên là câu đơn, câu nào là câu ghép.

Trả lời:

Câu 1: Câu có cụm C-V trong những câu in đậm:

“Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp”.

Câu 2: Cấu tạo của những câu có hai cụm C-V

– Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.

– Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.

Câu 3: Trình bày kết quả phân tích ở hai bước trên vào bảng theo mẫu sau:

Trả lời:

Câu 4: Dựa vào những kiến thức đã học ở các lớp dưới, hãy cho biết câu nào trong những câu trên là câu đơn, câu nào là câu ghép.

Trả lời:

Câu ghép là những câu gồm hai cụm chủ vị, các C-V không bao trùm nhau.

II. Cách nối các vế câu:

Câu 1: Tìm thêm các câu ghéo trong đoạn trích mục I.

Câu 2: Trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng cách nào?

Câu 3: Dựa vào những kiến thức đã học ở lớp dưới, hãy nêu thêm ví dụ về cách nối các vế câu ghép.

Trả lời:

Câu 1: Những ý tưởng ấy // tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi // không biết ghi.

Và ngày nay tôi // cũng không nhớ hết.

Câu 2:

C1 – V1 nối với C2 – V2 bằng dấu phẩy

C2 – V2 nối với C3 – V3 bằng từ nối “và”, “vì”.

Câu 3:

– Mình đọc hay tôi đọc.

– Tôi đến chơi nhưng anh ấy lại không ở nhà.

– Chúng tôi mua chứ chúng tôi không xin.

– Càng yêu người bao nhiêu, càng yêu người bấy nhiêu.

– Ai làm người ấy chịu.

– Hễ anh ấy đến thì tôi cho anh về.

III. Luyện tập

Trả lời câu 1 (trang 113 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

Tìm câu ghép trong đoạn trích dưới đây. Cho biết trong mỗi câu ghép các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào?

a) – Dần buông chị ra, đi con! Dần ngoan lắm nhỉ! U van Dần, u lạy Dần! Dần hãy để cho chị đi với u, đừng giữ chị nữa. Chị con có đi, u mới có tiền nộp sưu, thầy Dần mới được về với Dần chứ! Sáng ngày người ta đánh trói thầy Dần như thế, Dần có thương không. Nếu Dần không buông chị ra, chốc nữa ông lí vào đây, ông ấy trói nốt cả u, trói nốt cả Dần nữa đấy.

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)-

b) Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.

(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

d) Một hôm, tôi phàn nàn việc ấy với Binh Tư. Binh Tư là một người láng giềng khác của tôi. Hắn làm nghề ăn trộm nên vốn không ưa lão Hạc bởi vì lão lương thiện quá. Hắn bĩu môi và bảo:

– Lão làm bộ đấy!

(Nam Cao, Lão Hạc)

Lời giải chi tiết:

a) Câu ghép:

+ U van Dần, u lạy Dần! ( không dùng từ nối)

+ Chị con có đi, u mới có tiền nộp sưu, thầy Dần mới được về với Dần chứ! ( không dùng từ nối)

+ Sáng nay người ta đánh trói thầy Dần như thế, Dần có thương không? ( không dùng từ nối)

+ Nếu Dần không buông chị ra, chốc nữa ông lí vào đây, ông ấy trói nốt cả u, trói nốt cả Dần đấy.

b)

+ Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ, khóc không ra tiếng. (Không dùng từ nối)

+ Giá những cổ tục đầy đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết định vồ lấy ngay mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi ( có dùng từ nối)

c) Tôi im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt đã cay cay. (Không dùng từ nối)

d) Hắn làm nghề ăn trộm nên vốn không ưa lão Hạc bởi vì lương thiện quá (có dùng từ nối)

Trả lời câu 2 (trang 113 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

Với mỗi cặp quan hệ từ dưới đây, hãy đặt một câu ghép.

Lời giải chi tiết:

a) Vì anh có tài riêng mà tính lại thích tự do, nên anh chẳng chịu làm chuyên cho một rạp nào.

(Nguyễn Công Hoan)

b) Nếu ai cùng làm việc hết mình thì công việc sẽ tiến hành đúng với kế hoạch.

c) Tuy trời mưa lớn nhưng anh ấy vẫn nhất quyết lên đường.

d) Không những cây không ra hoa mà lá cũng khô héo dần.

Trả lời câu 3 (trang 113 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

Chuyển những câu ghép em vừa đặt được thành những câu ghép mới bằng một trong hai cách.

a) Bỏ bớt quan hệ từ

b) Đảo trật tự các vế câu

Lời giải chi tiết:

a)

– Anh có tài riêng mà tính lại thích tự do nên anh chẳng chịu làm chuyên cho một rạp nào.

– Anh chẳng chịu làm riêng cho một rạp nào vì anh có tài riêng mà tính lại thích tự do.

b)

– Ai cũng làm việc hết sức mình thì công việc sẽ hoàn thành đúng kế hoạch.

–  Công việc sẽ hoàn thành đúng kế hoạch nếu ai cũng làm việc hêt sức mình.

c)

– Trời mưa lớn nhưng anh ấy vẫn nhất quyết lên đường.

–  Anh ấy vẫn nhất quyết lên đường dù trời mưa lớn.

Trả lời câu 4 (trang 114 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

Đặt câu ghép với mỗi cặp từ hô ứng dưới đây.

Lời giải chi tiết:

a)  Chúng tôi chưa đến nơi thì xe đã hết xăng.

b)  Ăn cây nào rào cây nấy.

c)  Chúng ta càng lên cao, chúng ta càng nhìn được xa.

Trả lời câu 5 (trang 114 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

Viết một đoạn văn ngắn về một trong các đề tài sau (trong đoạn văn có sử dụng ít nhất là một câu ghép):

a) Thay đổi thói quen sử dụng bao bì ni lông.

b) Tác dụng của việc lập dàn ý trước khi viết bài tập làm văn.

Lời giải chi tiết:

Thói quen sử dụng bao bì ni lông của mỗi con người là một việc làm gây ôn nhiễm cho Trái Đất. Như ta đã biết, bao bì no-lông có đặc tính không phân hủy pla-xtic. Cứ mỗi năm là hàng ngàn hàng triệu bao bì được sử dụng, thải rác bừa bãi. Không có người quét dọn bao bì ni lông lẫn vào đất làm cản trở quá trình sinh trưởng của thực vật. Không những bao bì ni lông dẫn đến sói mòn đất tắc nghẽn cống rãnh kênh mương gây lũ lụt mà nó còn kèm theo là lây truyền dịch bệnh nguy hiểm cho con người: ung thư phổi, hen xuyễn,… Tuy nó rất tiện lời lại rẻ tiền thích hợp điều kiện sống nhưng tác hại ảnh hướng đến không nhỏ. Đừng đế thói quen xấu làm hại đến tương lai, lối sống của mình. Mỗi con người hãy chung tay góp phần xây dựng một môi trường sống xanh sạch đẹp, không có bao bì ni lông.

Lời giải

I. Đặc điểm của câu ghép

Câu 1:

Câu có cụm C-V trong những câu in đậm:

(1) Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.

Có 3 cụm C-V là:

+) Tôi / quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.

+) những cảm giác trong sáng ấy  / nảy nở trong tôi

+) mấy cành hoa tươi  / mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.

(2) Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.

Có 1 cụm C-V là:

mẹ tôi  / âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.

(3) Cảnh vật xung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay, tôi đi học.

Có 3 cụm C-V là:

+) Cảnh vật xung quanh tôi đều thay đổi

+) lòng tôi / đang có sự thay đổi lớn

+) tôi / đi học.

Câu 2:

Cấu tạo của những câu có hai cụm C-V:

Câu 3: Trình bày kết quả phân tích ở hai bước trên vào bảng theo mẫu

Câu 4: Trong những câu trên:

+ câu đơn: Tôi quên thế nào được…..bầu trời quang đãng.

+ câu ghép: Cảnh vật xung quanh tôi … tôi đi học.

II. Cách nối các vế câu

Câu 1:

Các câu ghép trong đoạn trích ở mục I là:

+ Hàng năm, cứ vào cuối thu….buổi tựu trường.

+ Những ý tưởng ấy….không nhớ hết.

Câu 2:

Cách nối các vế câu ghép trên là:

+ Câu “Hàng năm….buổi tựu trường.” các vế được nối bằng dấu phẩy và quan hệ từ “và”.

+ Câu “Những ý tưởng ấy….không nhớ hết.”, các vế được nối bằng dấu phẩy, quan hệ từ “vì”, “và”.

+ Câu “Cảnh vật xung quanh tôi … tôi đi học.” các vế được nối bằng dấu phẩy, quan hệ từ “vì”, dấu hai chấm.

Câu 3:

Một số ví dụ khác :

+ Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau, tôi đuổi kịp (Trong lòng mẹ – Nguyên Hồng)

→ nối bằng dấu phẩy.

+ Nhưng trông lão cười như mếu và đôi mắt lão ầng ậng nước, tôi muốn ôm choàng lấy lão mà òa lên khóc (Lão Hạc – Nam Cao)

→ nối bằng từ “nhưng”, “và” và dấu phẩy.

III. Luyện tập

Bài 1 (trang 113 sgk Ngữ Văn 8 tập 1)

a,

+ U van Dần, u lạy Dần! (nối bằng dấu phẩy)

+ Chị con có đi, u mới có tiền nộp sưu, thầy Dần mới được về với Dần chứ! (nối bằng dấu phẩy)

+ Sáng ngày người ta đánh trói thầy Dần như thế, Dần có thương không? (nối bằng dấu phẩy)

+ Nếu Dần không buông chị ra, chốc nữa ông lí vào đây, ông ấy trói nốt cả u, trói nốt cả Dần nữa đấy. (nối bằng dấu phẩy)

b,

+ Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. (nối bằng dấu phẩy)

+ Giá những cổ tục đã đầy đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi (nối bằng dấu phẩy)

c, Tôi im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt đã cay cay.(nối bằng dấu hai chấm, dấu phẩy)

d, Hắn làm nghề ăn trộm nên vốn không ưa lão Hạc bởi vì lão lương thiện quá. (nối bằng quan hệ từ: “nên”, “bởi vì”)

Bài 2 (trang 113 sgk Ngữ Văn 8 tập 1)

+ Vì Lan chăm học nên Lan giành được học bổng đi du học.

+ Nếu mẹ đi vắng thì bố con tôi sẽ phải ăn mì.

+ Tuy sức nó yếu nhưng nó không ngại làm bất cứ việc gì.

+ Không những Lan hát hay mà bạn ấy còn vẽ đẹp.

Bài 3 (trang 113sgk Ngữ văn 8 tập 1)

– Bỏ bớt một quan hệ từ:

+ Lan chăm học nên bạn ấy giành được học bổng đi du học.

+ Sức nó yếu nhưng nó không ngại làm bất cứ việc gì.

– Đảo lại trật tự các vế câu:

+ Bố con tôi sẽ phải ăn mì nếu mẹ đi vắng.

+ Lan giành được học bổng đi du học vì Lan chăm học.

Bài 4 (trang 114 Ngữ Văn 8 tập 1)

a, Mẹ nó vừa tới nơi nó đã đòi đi về.

b, Tôi đi đến đâu con Lu đã theo đến đấy.

c, Trời càng mưa to, đường càng lầy lội.

Bài 5 (trang 114 Ngữ văn 8 tập 1)

a, Thay đổi thói quen sử dụng bao bì ni lông.

Túi ni lông cũng là một trong những vật dụng phổ biến trong đời sống nhưng nó cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường trầm trọng. Túi ni lông tiện dụng nên được nhiều người ưa chuộng sử dụng, nhưng ít ai có ý thức sử dụng một cách hợp lý. Thực chất túi ni lông khó phân hủy, hoặc khi phân hủy sẽ tạo ra lượng khí thải độc nên rất cần tìm ra những giải pháp khắc phục hạn chế này. Chúng ta có thể thay thế túi ni lông bằng việc sử dụng túi vải, túi giấy an toàn, thân thiện với môi trường.

b, Tác dụng của việc lập dàn ý trước khi viết bài tập làm văn.

Việc viết được một bài văn hay phụ thuộc rất nhiều vào bước lập dàn ý. Thực chất bước lập dàn ý cũng như bản thiết kế xây dựng của các kỹ sư trước khi xây một ngôi nhà. Để bạn đảm bảo độ mạch lạc trong bài, thông tin được sắp xếp một cách hợp lý bạn cần lập dàn ý chi tiết. Trên thực tế rất nhiều bạn viết văn hay nhờ vào việc chuẩn bị kỹ bước lập dàn ý. Trước tiên bạn cần tìm hiểu kỹ đề bài, gạch ra từ khóa chính, sau đó tìm ý. Từ việc có ý chính bạn có thể sắp xếp các ý chính theo thứ tự logic các phần mở bài, thân bài, kết luận. Việc chuẩn bị dàn ý chính là một trong những phương pháp hiệu quả để viết văn hay và hoàn chỉnh.